AZERBAYCANDA ATATÜRK IDEYALARINI YERINE-YETIRERKEN ŞEHID OLAN ÜSKÜPLÜ AHMET TRİNİÇ

Ali Şamil Hüseyin oğlu

Azerbaycan Milli İlimler Akademisi Folklor Enstitüsü

 Uluslar arası İlişgiler Bölmesi

Bakı- Azerbaycan.

BİLDİRİ ÖZETİ / ABSTRACT Mustafa Kemal Atatürk 1933 yılında Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde Dış türklerle ilgili böyle demişdi: “Bu gün Sovyetler Birliği dostumuzdur, komşumuzdur, müttefikimizdir. Bu dostluğa ihityacımız vardır. Fakat yarın ne olacağını kimse bu günden kestiremez. Tıpkı Osmanlı gibi, tıpkı Avusturya-Macaristan gibi parçalana bilir, ufalanabilir. Bugün elinde sımsıkı tuttuğu milletler avuçlarından kaça bilirler. Dünya yeni bir dengeye ulaşa bilir. İşte o zaman Türkiye ne yapacağını bilmelidir... Bizim bu dostumuzun idaresinde dili bir, inanci bir, özü bir kardeşlerimiz vardır. Onlara sahip çikmaya hazır olmalıyız. Hazır olmak, yalnız o günü susup beklemek değildir, hazırlanmak lazımdır”.

Atatürkün uzakgörenligi kendini 1990 yıllarda gğsterdi. Sovyetler Birligi çokdükten ve  esaretde olan Türklerin bir kısmı özgürlük kazandı. KGB arşivler açıldıkda  Atatürkün sadece esaretde olan Türk halklarının  ıstıklala kovuşacağını söz olarak söylemedigini gördük. Atatürk Türk halklarının  ıstıklalı için gizli planları aşkarlandı.

Sovyetler Birligindeki Türk halklarının ıstıklalı, Atatürk planlarının reallaçması için canından keçen kahramanlardan birisi de Ahmet Bedi Recep oğlu Triniç olmuştur.

1893 yılda Skopye’de(Üsküp ) bir Arnaut ailesinde doğan Ahmet Triniç babasını küçük yaşındayken kayb ediyor. Annesinin ikinci eçi aileni Serbiya’nın İskut kasabasına köçürür.  Balkan savaşı  ailenin İstanbula  köçmesine sebeb olur. Balkan köçmeni gibi Ahmet Triniçe de yardım edilir, onu hükumet  bursu ile okuduyurlar.

Birinci Cahan Savaşı başlayanda Ahmet Triniç asgeri okula yazılır. Okulu bitirdikten sonra Osmanlı ordusunda Dardanel savaşına katılıyor. Onun olduğu esgeri birlik Dardanelden Surıyaya, oradan da Bitlise gönderilir. Bitlis savaşında Ruslara esir düşür. 1916-1917 yıllarda Rusiya’nın esir kampuslarında olanken Azerbaycan Türklerile iltibat kuruyor. Bolşedikler 1917 yılın Ekiminde darbe ile hakimiyyeti ela aldıkları zaman durumdan  yararlanarak arkadaşı, milliyetçe Laz Zyugdi ile birlikde esir kampusundan kurtularak Baküye geliyor.

Bakü’de tiren stasyonundan direk Mehemmedemin Resulzadenin baş yazar olduğu Açık söz gazetesine giden Ahmet Triniç milis destelerine yazılır ve Azerbaycanda yeni yaradılan milis destelerine esgeri telim keçiyor. Az sonra milliyetçe ermeni olan Stepan Şaumunyanın Bakü’de yaratdığı oyunçak Bakü Komunasının esgeri birlikleri 1918 yılın martında musulmanları  soykrımına uğradıyor. Ahmet Triniçe  bolçevik-ermeni birliklerine karşı savaşan musulman milisinin sıralarında oluyor.

Nuru Paşanın esgeri birlikleri Azerbaycana yardıma gelenedek Ahmet Triniç bölgelerde yaratdığı milıs birliklerile musulmanları bolşevik-ermenilerin töretdigi soykırımından koruyur.

Dış güclerin baskısı ile Azerbaycandakı Osmanlı esgeri birlikleri buradan gitmeli oldukda Ahmet Triniçe Bakü’de kalıyor. O, Azerbaycan Kommunist Partisinin gazetesinde baş yazar, Azerbaycan Dram Teatrının direktoru, Azerbaycan Devlet Neşryatının direktoru görevlerini yerine yetiriyor. Azerbacanda milli kadroların hazırlanmasında büyük işler gören Ahmet Triniçi KGB 1936 yılın Ocak ayında Türkiyenın casusu gibi göz altına alıyor ve Sovyetler Birligini dağıdarak Vahid Türk-Tatar devleti kurmatı planlamada suçlayırlar. Uzun süren sorulardan sonra Ahmet Triniç KGB zindaninda bilinmegen bir şekilde şehid ediliyor.   

Anaxtar kelimeler: Atatürk, Üsküp(Skpoiye), Azerbaycan, Ahmet Bedii Triniç, Serbiya, İskut, Məlikova Nemət Kamal kızı

ANAHTAR KELİMELER / KEY WORDS Atatürk, Üsküp(Skpoiye), Azerbaycan, Ahmet Bedii Triniç, Serbiya, İskut, Məlikova Nemət Kamal kızı

AHMET TRINICH FROM SKOPJE WHO WAS MARTYRED WHILE REALIZING ATATURK’S IDEAS IN AZERBAIJAN

ABSTRACT  “Soviet Union is our friend, our neighbour, our ally at the moment. We need this friendhsip. Yet no one knows what can happen tomorrow. It can crumble just like Ottoman, like Austria-Hungarian empire. States which it covers today can become independent. The world can achieve new balance. It is then when Turkey should know what to do. This friendship harbours our brothers with whom we share same language, same belief and same origin. We should be ready to care for them. To be ready does not mean to wait in silence, thus preparations should get started now.” said Mustafa Kamal Ataturk in the Grand National Assembly of Turkey about the turks outside of Turkey in 1933.

Ataturk’s prescience was revealed in 1990. After the collapse of Soviet Union several Turkic nations gained independence. When the documents of Committee for State Security were opened Ataturk’s claim related to the independence of Turkic nations in the future was proved to be right. Ataturk’s secret plans on the independence of Turkic nations were discovered.

Ahmet Bedi Rejep Trinich was one of the heroes who sacrificed his life for the realisation of Ataturk’s plans and for the independence of Turkic nations within Soviet Union.

Ahmet Trinich who was born in an Albanian family in Skopje in 1893 lost his father when he was a child. His mother’s second husband moved the family to the town Iskut in Serbia. The Balkan war forced the family to move to Istanbul. As a Balkan immigrant Ahmet Trinich was given state scholarship to study.

When World War I started Ahmet Trinich was enlisted to a military school. After graduation from the school he joined Dardanel battle within Ottoman army. Military union which he was in was sent from Dardanel to Syria and from there to Bitlis. He was captured by Russians in Bitlis battle. While being in Russian prison camp in 1916-1917 he got in touch with Azerbaijani turks. When Bolsheviks gained power over the state through military coup Trinich used this opportunity for escaping from prison camp to Baku with his friend Zyugdi whose nationality was Laz.

Ahmet Trinich who directly from train station in Baku went to the office of newspaper “Achik Soz” where Mehemmedemin Resulzade was editor got enlisted into militia-groups and trained newly-created militia-groups in Azerbaijan.

A bit later military union of so-called Baku Commune created by Armenian Stepan Shaumyan realised genocide of muslims in march in 1918. Ahmet Trinich was among the muslim militia who fought against bolshevik-armenian union.

Before arrival of Nuru Pasha’s military union to Azerbaijan Ahmet Trinich protected muslims  from being killed by bolshevik-armenians in the regions together with militia-groups which he formed.

When Ottoman military union was forced out of Azerbaijan by external powers Ahmet Trinich remained in Baku. He worked as an editor in the newspaper of Azerbaijan Communist Party, as a director of Azerbaijan Dram Theatre and as a principal of Azerbaijan State Publications. Ahmet Trinich who truly served to the formation of national cadres was arrested as a spy of Turkey in january, 1936 by Committee for State Security. He was accused of intending to form Joint Turk-Tatar state through destruction of Soviet Union. After long interrogations Ahmet Trinich was martyred in the prison of Committee for State Security in an unknown way.

KEY WORDS: Ataturk, Skopje, Azerbaijan, Ahmet Bedii Trinich, Serbia, Iskut, Malikova Nemet Kamal kizi

VII. ULUSLARARASI ATATÜRK KONGRESİ /

 VIIth INTERNATIONAL ATATURK CONGRESS

EKİM 2011 /   OCTOBER  2011 / MAKEDONYA