Koroğlunun Türkmen seferi hakkında

 

Ali Şamil Hüseyin oğlu
Azerbaycan Milli İlimler Akademisi Folklor
 Enstitüsünün uluslar arası ilişkiler bölmesi,
Bakı- Azerbaycan.

HALEC VARİANTINDA KOROĞLUNUN TÜRKMEN SEFERİ

Kafkas Rusiya tarafinden işğal edilenden sonra Azerbaycanın kuzeyi ile güneyi arasında alakeler zeiflese de,  tam üzülmemişti. Ama Xorasan, Şiraz, Save çevresinde yaşayan Türklerle alakaler, demek olar ki, tamamile kesilmişdi. Hemin bölgelerde yaşayan Heleclerin, Kaşkayların, Şahsevenlerin, Afşarların, ve b. tayfaların ağızları(dialektleri), folkloru, gelenegi lazımınca araştırılımayıp. 

Azerbaycan özgürlük kazandıktan sonra da alakelerimizi geregince kura bilmedik. Ona göre de araşdırıcılarımız hemin bölgelere alan çalışmalaeında olup melzeme toplaya bilmirler. Buna göre de avokat, bilim insanı Ali Kamalinin(1944-1996) topladığı melzemelerden yararlanmak  oldukca önemlidir. 

Ali Kamalinin kopisini bana verdigi, elece de arşivinde gördüyüm "Koroğlu" dastanının melzemelerini aşağıdakı gibi gruplaşdırırık:

Kara mürekkeple, seligeli hatla A-4 formatlı kağıtta yazılmış, üzerinde işlenmiş bir belge. Belgenin önünde iki sahifesi kolyazmanın pasportu rolunu oynayır ve informasiya bakımından oldukca degerlidir. Birinci sahifanın başında "tarih 12/4/1353"(miladi 3 Temmuz 1974) yazılıp. Arkasından 14 misralık poetik tesvir geliyor. Kolyazma böle başlıyor:

Yazacağam men bu hekayeti, bu gün kardaşuma,

İki ildür ki, salub dörd defe minnet başuma.

Ehd edüb üç gecede vaktımı dutdum özüm,

Yazmuşam, var bu kitap içre ne hengame sözüm.

Yeddi beytlik poetik parçadan sonra katip dastanı galeme alma sebebi hakta nesrle yazır: «Ay dastanum oxuyan ve talib olan din kardaşlarum! «Koroğlı» dastanı 12 meclisdür. Her meclisi bir dastan, eşidmeli hekayetler var. 11 dastanunı ……yazmuşam. …. on ikiminci cildi ta kunun yazılmamuşdı. Bu tarihden onı yazaram». Buradan aydın olur ki, «dustu-ezizem ağeyi Kulamhesen ferzende Mehemmedhesen sakene Musaxanı Bulağı» deye tanıtılan kişinin sifarişile yazılmış bu kolu katibe göre «bu hekayet ta kunun heç aşık bilmeyüb». Katip üç geceye yazdığı dastana kendi şiirlerini de ilave etdiyini yazıp.

Bu kaytlerle yanı sıra katip kendini şiirde «Taniyullar meni, alemde cehan encümeni» nesrle ise İslam Afşar Heleci kimi taktim edip. Sonda "tarih 29/8/1354" (miladi 20 Kasım 1975-cı il) notunu koyup.

Kolyazmadakı şiirlerden ikisinde Afşarın adı aşağıdakı gibi tanıtılır:

 

Sözlerümi Afşar çeker eşare,

Okuyanlar şerü-ğezel diyeller.

 

Eşarı yazulur Afşar zemanı,

Oku sen hettü–inşanı, Koroğlı.

 

  Afşar bu dastanı heç aşık bilmediyini yazsa da, hemin koldan aldığımız aşağıdakı  bendlerde Abbasın adı çekilir.

Koroğlı yetişüb bu saet cana,

Vurun çapun delilerim, her yana,

Desün Abbas bu sözleri yazana,

Ondan birce xeber alun getürün.

 

Menem hekiket aşığı,

Meclislerün yaraşığı,

Abbasun gelbi, işığı,

Dua oxur seher sene.

«Koroğlınun Türkmen seferi» kolunun katipi yazır: «Karar budur, dastan önden ta sonadek yazulsun. Çün Aşık Cunun Çamlıbelden gehr edüb getmişdi ve Türkmen vilayetine ve onun dastanun yazmuşam. Aşık Abbas nevare salub» Bunlar da esas verir ki,  Afşarın Aşık Abbasın ya özünden, ya da banta yazdırdıklarından yararlanarak bu ğolu ğeleme alıb.

«Koroğlınun Türkmen seferi» ğolunun önünde de katip ğeydi var. Malisef  kimden topladığını, nerede, ne zaman yazıya aldığını, melzemeni yazıya alanın kendi adı, soyadı yazılmayıp. «Koroğlınun Türkmen seferi ki, on birminci dastandur, dübare yazaram» ğeydinden  ikinci defe yazıldığı biliniyor. Ğeydden ihtimal etmek olar ki, önceki 10 ğol yazılıpmış. Bu kol Afşarın yazıya aldığı melzemeyle dil-üslub bakımından yakın olsa da, mövzuca bir-birinden ferklenir.

Ali Kamalı arşivindeki “Koroğlu” desatnının yanınlanması araştırıcılarımızın en önemli görevidir.

 

Ali Huseyin Shamil

Azerbaijan National Academy of Asciences, Institute of Folklore

Department of International Relations,

Baku- Azerbaijan.

 

Koroghlu’s Turkmen visit in Halej version

 

 

Though the relations between the north and south parts of Azerbaijan weakened due to Russian invasion in the Caucasus it was not lost totally. But the contact with the turks living around Horasan, Shiraz and Save was mostly lost. The dialects, folklore and tradition of the kins such as the Halejs, Kashkays, Shehsevens and Afshars were not properly investigated.

After the independence Azerbaijan failed to form the relations which prevented our researchers from carrying on the works related to those regions and from gathering the materials. For this reason it is very important to use the materials gathered by lawyer and scientist Али Камали(1944-1996).

The materials of “Koroghlu” epos which I saw in Ali Kamali’s archive and the copy of which was given to me by him are grouped as follows:

A document written with a good handwriting with black ink on a A-4 format. The first two pages of the document are used as the passport of the handwriting and give wide information. On the top of the first page the time is written as “date 12/4/1353” (Christian date: July 3, 1974) which is followed by a poetic description written in 14 lines. Handwriting starts with followings:

I shall write this story to my brother today,

Who obliged me four times to him within two years.

I oathed to myself and took my time in three days,

And included all the words I have into this book.

Following the poetic piece consisting of  7 couplets the writer explains the reason of writing about the epos: “My dear aspiring religion brothers who are reading this epos! “Koroghlu” epos consists of 12 scenes. Each scene is a saga full of remarkable stories. I have written its 11 sagas down. The twelfth part had not been written down yet. I am writing it from this date”.  It proves that this part which is written on the order by a man who is presented as “my dear friend Muhammedhasan’s son Kulamhasan who lives in the village Musakhan Bulaghi” has never been written down until the time the scriber starts writing. He states that he had included his own poems into the epos which took his three days to write down.

Along these the scriber presents himself as “I am known as universe councellor” in the poem and as Islam Afshar Heleji in prose. The last date is shown as “date 29/8/1354” (Christian date: November 20, 1975)

Afshar’s name is presented as the following in two of the poems in the handwriting:

Afshar writes down my words

The readers call it verse.

 

The poem is written during Afshar’s time,

Read the form of handwriting, Koroghlu.

 Though Afshar notes that none of the ashuqs knows this epos, we can see the name Abbas in the couplets taken from the handwriting:

Koroghlu has caught up with the enemy,

Rob my dare-devils kill the enemy,

Abbas tells these to the scriber,

Get a news from him now. 

 

I am ashuq of the reality,

The charm of the meetings,

Abbas’s heart and light,

Pray for you in the morning.

The scriber of the part “Koroghu’s Turkmen visit” writes: “The desicion is that the epos should be written from the beginning to the end. Ashuq Junun left Chenlibel for Turkmen province and I have written the epos about his visit. Ashuq Abbas had his voice taped while telling the story”. On these grounds one can say that Afshar had written this part getting help from Ashuq Abbas himself or using the record taped by him.

There is a scriber’s note in the beginning of the part “Koroghlu’s Turkmen visit” as well. Unfortunately the name and surname of the collector and the source from where the parts were collected and time and place of its subscription were not shown. It is clear that this part is written down twice as the note tells: “I am re-writing Koroghlu’s Turkmen visit which is the eleventh epos”. The note gives way to the assumpion that the first ten parts had been written down. Though the language style of this part is close to the one written by Afshar, the content has differences.

                        It is main duty of our researchers to publish “Koroghlu” which exists in Ali Kamali’s archive.

 

 

 

Aли Гусейин оглу Шамил

Азербайджан Национальная Академия Наук,

Институт Фольклора Отдел Международных отношений,

Баку - Азербайджан.

 

Туркменский поход Короглу  в Халаджской  версии

 

 

Хотя отношения между северными и южными частями Азербайджана слабели из-за российского вторжения на Кавказ, эти отношения не были потеряны полностью. Но контакт с турками, живущими вокруг Хорасана, Шираза и, Саве, был главным образом потерян. Диалекты, фольклор и семейные традиции Халаджей, Кашкайцев, Шахсевен и Афшар не были должным образом исследованы.

После независимости Азербайджан был не в состоянии возобновить отношения, и это препятствовало тому, чтобы наши исследователи продолжили работы, связанные с теми областями и сбором материалов. По этой причине в настоящее время очень важно использовать материалы, собранные адвокатом и ученым Али Камали(1944-1996).

Материалы эпоса “Короглу”, с которым мы повстречались, в архиве Али Камали и копия которого была дана нам им самим, сгруппированы следующим образом:

Документ, написанный с хорошим почерком на формате A-4. Первые две страницы документа используются как паспорт почерка и дают широкую информацию. На верхней части первой страницы написана дата - как “дата 12/4/1353” (христианская дата: 3 июля 1974), который сопровождается поэтическим описанием, написанным в 14 строках. Почерк начинается со следующего:

Я напишу эту историю своему брату сегодня,

Который четыре раза в течение двух лет обязал меня.

А я решился  в течении трех ночей сделать это

И написал все что знал в эту книгу.

После поэтической части, состоящей из 7 двустиший, автор объясняет причину письма об эпосе: “Мои дорогие стремящиеся братья религии, которые читают этот эпос! Эпос “Короглу” состоит из 12 меджлисов (сцен). Каждый меджлис самостоятельный дастан, полный замечательными историями. Я записал  11 меджлисов.  Двенадцатая часть еще не была записана. Начинаю писать его с такой – то даты”. Оказывается, что эта часть, которая написана по заказу человека, который представлен как “сын моего дорогого друга Мухаммадгасана Гуламгасана который живет в деревне «Мусахан Булагы», никогда до этого не записывалась. Он заявляет, что включил свои собственные стихи в эпос, который записал в течении  трех дней.

Иногда катиб (человек, записавший эпос) представляется в стихе как, "я известен как советник вселенной”, а в прозе как Ислам Афшар Халаджи. В конце дата написана как “дата 29/8/1354” (христианская дата: 20 ноября 1975)

В рукописи в двух  стихах имя Афшар представлено следующим образом:

 Афшар записывает мои слова

Читатели называют это стихом.

 

Во времена Афшара был написан сей стих.

Прочитайте рукопись, Короглу.

 Хотя Афшар отмечает, что ни один из ашугов не знает этот эпос, мы можем увидеть имя Аббаса в двустишиях рукописи:

Короглу уже надоело все,

Давайте, действуйте, мои сорвиголовы,

Аббас перескажет все это катибу,

Вы получите новости от него.

 

Я – ашуг, действительности,

Очарование встреч,

Сердце Аббаса и свет,

Молиться утром для вас.

Катиб (записывающий) части рукописи под названием “Туркменский поход Короглу”,  пишет: “Решение таково - эпос должен быть написан от начала до конца. Здесь Ашыг Джунун покинул Чемлибел и уехал в Туркменский вилайет, и я написал эпос о его походе. Ашыг Аббас рассказал историю”. Основываясь на сказанном можно предположить, что Афшар написал этот меджлис с помощью Ашыг Аббаса и  самостоятельно, используя, пленки, на которые был записан его голос.

В начале рукопоси “Туркменский поход Короглу” есть примечание. К сожалению, имя и фамилия информатора, место и время записи не были зафиксированы. Ясно, что эта часть записана дважды, поскольку в примечании говориться: “Я дважды записываю Туркменский поход Короглу, который является одиннадцатым меджлисом”. По этому примечанию можно предположить, что первые десять частей были уже записаны. Хотя языковой стиль этой части близок к написанному Афшаром, в содержании имеются различия.

В настоящее время издание эпоса “Короглу”, которая храниться в архиве Али Камали является главной обязанностью наших исследователей.

Çap olundu: Koroğlunun Türkmən torpağına getməyi (“Koroğlu”dastanının xələc nüsxəsi əsasında), səh.148-149(türməncə), Koroghlus Turkmen visit in Halec version, 259-261(İngiliscə), Tyrkmenckiy poxod Koroqlu v xaladjskiy versii. (rusca)səh.274-275. Koroğlu yordumu ve gündoğar ədəbiyatı (halkların yılmı nutuklarının qısqaca beyanı), Plot of Gorogly and the oriental literature, 2009-ncı yılın 23-25-nji sentyabr. Daşoğuz, 2009.

 

Sayğac
 
Flag Counter
 
Bu web sitesi ücretsiz olarak Bedava-Sitem.com ile oluşturulmuştur. Siz de kendi web sitenizi kurmak ister misiniz?
Ücretsiz kaydol