ظولمَتی بئزدیره‌ن آدام – حسنآذربایجان
https://525.az/site/?name=xeber&news_id=105044#gsc.tab=0
یازار: علی شامیل
ali-shamil@yahoo.com
Azərbaycan Milli Elmlər
Akademiyası-Folklor İnstitutu
Xarici əlaqələr şöbəsinin müdiri
سرحدلرآچیلاندانسونراایرانایسلامرئسپوبلیکاسیناایلکگئدَنلردنبیریدهمناولموشام. سفریمیزاوغورلواولماسادا،ایلدهبیر،ایکیایلدهبیر،بعضاًدهایلدهایکی-اوچدفعهاؤلکه‌نینموختلیفشهروکندلریندهاونلارلااینسانلاگؤروشموش،صؤحبتلشمیشم. اونلارینبعضیلریایلهعائیله ویگئدیش-گلیشیمیز اوزونایللردنبریداوامائدیب.
نئجهدئییرلر،بیربیریمیزینسئوینجینهده،کدَه رینهدهشریکاولموشوق. همیشهقایغیمیزاقالیبلار. ضیالیلارلاگؤروشه،تاریخیعابیده‌لره،ماراقلیطبیعتمنظره‌لرینهباخماغاآپاریبلار. اوناگؤرهده،ماًذونیّتیمیزیایرانایسلامرئسپوبلیکاسینداکئچیرمه‌یهاوستونلوکوئرمیشیک.
دفعه‌لرلهتویلاریندا،آدگونلرینده،نیشانلاریندا،یاسلاریندااولموشوق. گئتدیگیمیزیاسلاردانایکیسیاجتماعیاهمیتداشیییب. اونلاردانبیریوکیلوفولکلورشوناسعلیکمالینینیاسیاولوب. یاسیناگئدَننمایندههئیئتیندهآذربایجانهمکارلاراتفاقلاریکونفئدراسیاسینیقورومونصدرمعاوینیکاظیمتئیمورلو،آذربایجانیازیچیلاربیرلیگینیهاملئتقوجا،قاراباغقاچقینلارینایاردیمکومیته‌سینیکومیته‌نینصدریدیلسوزموسایئو،نظامیآدیناادبیاتاینستیتوتونونفولکلورعلمیمئتودیکمرکزینیوآذربایجانائنسیکلوپئدیاسینیمنتمثیلائتمیشم. اونداائلهدوشونوردومکی،بوندانسونراآیدینلاریمیزینیوبیلئیتدبیرلرینه،یاسلاریناگئدنهئیئتلرداهاچوخوداهانفوذلوآداملاراولاجاق. حئییفکی،دوشوندویومکیمیاولمادی. نئجهدئیرلر: «سنسایدیغینیسای،گؤرفلکنهساییر».
علیکمالینیناؤلومونونیئددینجیگونوتئهرانداقئیدائدیلَندهباکیدانظامیآدیناادبیاتاینستیتوتونداداقئیدائدیلمیشدی. بیزتئهراندااولاندا،یعنی ۱۲ سئنتیابرداعلیکمالینینقیرخیقئیدائدیلَنگون،باکینینکوچه‌لرینهآذربایجانیازیچیلاربیرلیگی،آذربایجانEAنظامیآدیناادبیاتاینستیتوتو،قاراباغاخالقیاردیمیکومیته‌سی (تئهرانایاسداایشتیراکائتمه‌یهگئتمیشنمایندههئیتیدهآدلاریچکیلنتشکیلاتلاریتمثیلائدیردی) آدیندانوورولموشبیلدیریشاینسانلاری،علیکمالییهحصراولونموشخاطرهتوپلانتیسینادعوتائدیردی. توپلانتی ۱۹۹۶-جیایلسئنتیابرین ۱۲-دهساعت ۱۵.۰۰-دایازیچیلاربیرلیگینین"ناتوان"آدیناکلوبونداکئچیریلیردی.
بیزتئهرانداوسئنتیابرین ۱۳-ده"قراغان"بخشینین (رایونونون - ع.ش.) "بند امیر"کندینده–علی کمالینیندوغولدوغوکنددهیاسداایشتیراکائد‌نده،آذربایجانهمکارلاراتفاقلاریکونفئدئراسییاسینی،کونفئدئراسییانینصدرمعاوینی"کاظیمتئیمورلو"یاداچیخیشاوچونسؤزوئریلمیشدی. اینسانلارمعنویبورجلارینیوئرمکاوچوناطرافکندوشهرلردندهگلدیکلریندن،مسجیدینحیأطیدهآداملادولوایدی.
مسجیددهیاسمراسیمیباشاچاتاندانسونراکندقبیریستانلیغیناداگئتدیک. قبیریستانداباشداشلاریاوزَرینده‌کییازیلارفارسدیلینده ایدی. یئگانهقبیرداشیعلیکمالینینآناسینینباشداشی ایدیکی،اوزه ریندهیازیلمیشدی:
دردایچیندهبیردوردانایاتیبدیر.
مؤوجایچیندهبیرخوشسُونایاتیبدیر.
سؤزوندوزو،مَلَکاینسانجیلدینده.
بوردابیرمئهریبانآنایاتیبدی.
علیکمالیآناسیناتئهرانداتشکیلائتدیگییاسمراسیمیندهده، توپلاشانلارادئییب: «خواهیشائدیره‌م،بومجلیسدهآنامینمنهاؤیرَتدیگیدیلدهدانیشاسینیز».
همینواختدانکئچَنمدّت‌دهآذربایجاندانایرانایسلامرئسپوبلیکاسیناشاعرویازیچیلاریمیزین،عالیملریمیزین،آیدینلاریمیزین،اجتماعی-سیاسیخادیملریمیزینیاسینانمایندههئیئتیگئتدیگینینهائشیتدیم،نهدهاوخودوم.
آذربایجان‌داقزئتوژورناللارینساییچوخاولسادا،حسنهرگؤلوآذربایجان (دمیرچی) دونیاسینیدییشه‌ن‌دهحاقین‌داآزیازیل‌دی. ایکی-اوچتشکیلاتاونونحاقاقوووشماسیموناسیبتیلهتوپلانتیکئچیردی. اونونقیرخینادانمایندههئیتیشکلین‌دهگئتمکمومکوناولمادی. منآمئافولکلوراینستیتوتون‌دا،خانیمیمآذربایجانهمکارلاراتفاقلاریشوراسین‌داایشله‌سهده،بیزتبریزه،حسنهئرگلیآذربایجانین (دمیرچی) قیرخیناهمینتشکیلاتلارینآدینداندئییل،بیردوستکیمیگئتدیک.
یاسمراسیمیآوقوستون ۱-دهتبریزده‌کیامامجوادمسجیدیندهکئچیریلیردی. بینانیناطرافیندارسمیگئییملی،یونگولسلاحلیآداملاراوچبیر-بئشبیردوروبصحبتائتسه‌لرده،گلیب-گئدَنلریسورغو-سوالاتوتمور،اونلارامانعاولماغاچالیشمیردیلار. بیزیملهیاناشیآددیملایانگنجلردنبیریایشارهایلهمسجیدهلاپیاخینیئردهدورانرسمیگئییم‌لیلردنبیرینیگؤستره‌رک: «قاراداغدازلز‌لهاولاندا،اورایایاردیمآپارمیشدیق. حسنآذربایجانسیّارچؤره کسئخلَریدوزلتدیرمیشدی. زلز‌لهبؤلگه‌سینده‌کیکندلردهچؤره کبیشیرتدیریبایستی-ایستیپایلادیردی. اوشاقلاریباشیناییغیباونلارلاصحبتائدیر،فولکلورنومونه‌لریازبرله‌دیر،اوشاقاویونلاریاؤیره دیردی.
 ایستییردیاوشاقلاردا،بؤیوکلردهزلز‌له‌نینایسترئسیندنچیخسینلار،قورخونوآتسینلار.
اونداهمینآدامگلیبحسنآذربایجانیایستینطاقاباشلادی. بیزهمانع اولماغاچالیشیردی. دئییردیکی،سیزکیمسینیز،گلیببوردایاردیمپایلاییرسینیز. توپلادیقلارینیزیوئرینایمدادیخومئینیتشکیلاتینا (=کمیته امداد خمینی)ویاحکومتهیاخیناولانتشکیلاتلارا،قُویاونلارپایلاسینلار. حسنآذربایجاندادئییردیکی،خالقمنهاینانیب،یاردیمیمنهوئریب. مندهآپاریبپایلامالییام. قوی «ایمدادیخمینی»دهگئدیبیاردیمتوپلاییبگتیریبپایلاسین،مناونلاریناَلینیتوتمورامکی؟!
چوخموباحیثهائتسه‌لرده،حسنآذربایجانگئریچکیلمه‌دی. اونلارحسنآذربایجانینقطعیتینیگؤروببیزیهَدَه‌له‌مه‌یهباشلادیلار. ایسته ییردیلر،بیزگئدَک،حسنآذربایجاناورتاداتکقالسین. جاوانلارینبیرنئچه‌سیگئتسهده،اکثریتیمیزحسنآذربایجاندانآیریلمادیق».
گنجلربیردهاونودئدیلرکی،قیرخمراسیمیاوچونشهرینمرکزینده،داهابؤیوکبیرمسجیدسئچیبلرمیش. مسجیدرهبرلیگیدهراضیلاشیبموقاویلهباغلاییبمیش. سونرادَببَه‌له‌ییبلر.
مسجیدهیاخینلاشدیقجایانیماگلنلر،گولومسه‌یه‌رکحسنآذربایجانیندونیاسینیدَییشَنگونلردهیازدیغیمو «۵۲۵-جیقزئت»-ین ۱۹ ایول ۲۰۱۸-جیایلسایینداچاپاولونموش «وطنسئوَرکؤنوللردهیاشایانحسنآذربایجان»مقاله‌میاوخودوقلارینی،ائله جهده"قولومحر‌ّملی"ایله «گوناز»تئلئویزییاسیندا ۳۱ اییول‌داگؤستریلنوئریلیشهباخدیقلارینیدئیه‌رکراضیقالدیقلارینیبیلدیریردیلر. مقاله‌مچاپاولونانداباکیدا،وئریلیشگئدنده،تبریزدهایدیم. آچیغینیدئییم،باکیداچاپاولونانقَزئتینوتئلئویزییاوئریلیشینینتبریزدهبئلهقارشیلاناجاغینیهئچگؤزله‌میردیم.
پسیخولوژیگرگین‌لییهباخمایاراق،قیرخمراسیمیساکیتباشلادی. مجلیسینوحه خوان"رسول"آپاریردی. لاکینقیرخمراسیمیبیزیمگؤردویوموزوعادتائتدیگیمیزشکیلدهگئتمیردی. اصلیندهبوقیرخمراسیمیندنچوخ،حسنآذربایجاناحصراولونموشبیرادبی-بدیعیتوپلانتینیخاطیرلادیردی. مراسیمیایدارهائد‌َنهردفعه «بیرصالاواتچئویرین»دئدیکدهمسجیدده‌کیلرینهامیسیآلقیشلاییردی. ایلکباخیشداآداماائلهگلهبیلَرکی،اونلارصالاواتسؤزوایلهآلقیشسؤزونوقاریشیقسالیرلار. سونراکیصحبتلر،مجلیسینگئدیشیاونوگؤستریردیکی،بواعتراضینبیرفورماسی‌دیر.
شاعرلردنمحمدنجفی،قهر‌مانخطیبی،داوودانتصار،ستارماحمود اوغلو،حسنآذربایجاناووطنهحصراولونموششئعیرلرینیاوخودوقجامسجیدیآلقیشصدالاریبورویوردو. موسیقیچیلردنمسعودامیرسپهر،ناصرعطاپور،قاسموطن اوغلو،قوجاماناوستاد،اژدرابراهیم‌زادهموسیقیایلهصنعتدوستلارینییادائتدیلر.
حسنآذربایجانینایتکی‌سیندندوغانکدَه رینیمیصراعلاراوموسیقییهچئویرَنلَرچوخایدی. اونلاردانبیریسیدهآذریاردانشور ایدی. او،صنعتکارین ۲۰ دفعه‌دنچوخایستینطاقاجلباولونماسینی،ایکیهفتهحبسائدیلمه‌سینهنظردهتوتاراقیازدیغی «حسنآغا»شئعیریندهدئییر:
شوشترین،چارگاهیندؤنگه‌لرینده،
وطنهاواسینیاسدیره‌نآدام!
تبریزینقارانلیقگئجه‌لرینده،
ظولمتیاَلیندنبئزدیره‌نآدام!
دوشدویویئریندندوستوقالدیران،
یاردیمابیرآندا «حَیّ»اولانخیزیر.
تویلاردا «آزادلیقمارشی»چالدیران،
بیرمیللتکؤنلوندهآدینییازیر.
نهیُوردوایستینطاق،نهیاساقسنی!
کیشینینسؤزوده،اؤزودهبیردیر،
وطنسنیسئودی،سندهوطنی!
«آزادلیقاولمایانوطن»قبیردیر.
آردیندانهئچکیمسهاؤلدودئیه ن مَز!
اوگئدَنجیسمینینیورغونلوغودور،
دمیرچییولونداندؤندودئیه ن مَز،
«آذربایجانیولو»، «وطنیولودور».
میلیونابؤلونوباورکلردهسن،
وطنین «موجَررَد»قالاسیاولدون،
هردیلدهحسن‌دیر،هریئردهحسن،
بویوردونتک"حسنآغاسی"اولدون!
قاپیآغزینداایستولدااوتورموشآغعمّامه‌لیبیرموللایاداسؤزوئریلر. سونرادانبیلدیمکی،آدیوسوی آدیقدیمیعظیمی‌دیر. تبریزدهده،بیزدهاولدوغوکیمی،هرمسجیدیناؤزموللاسیوار.حسنآذربایجانیسئوه‌ن،اوناسایقیوحؤرمتگؤستره‌نموللالاردابوقایدایاعملائد‌ره کمسجیدهگلمیشدیلر. موللاقدیمیعظیمی‌دیر.
عؤمرونووطنینه،میللتینهخیدمتلهباشاووران، «آذربایجان،باشینساغاولسون! بؤیوکاوستاد،سنیناوزونآغاولسون!» شوعارلاریوآذربایجانماهنی‌سیایلهمزاراقویولانشاعر،بسته کار،موسیقیچی،اَناساسیدابؤیوکحرفلرلهیازیلمالیاولانحسنآذربایجانینقیرخمراسیمیبئله‌جهباشاچاتدی. مسجیداطرافینداکیحربیوپلیسگئییمیندهاولانلاردادریندننفسآلاراقساکیتجهائولرینهداغیلدیلار.
چاپاولون‌دو: ظولمتیبئزدیره‌نآدام - حسنآذربایجان. ۵۲۵-جیقزئت، ۲۷ آوقوست ۲۰۱۸. https://525.az/site/?name=xeber&news_id=105044#gsc.tab=0
علی شامیل
آذربایجانمیللیعلملرآکادمیاسی _ فولکلوراینستیتوتو
خارجیعلاقهلرشعبهسینینمدیریalishamil@yahoo.com
|
