Azerbaycan ve Kumuk folklorunda Şumer metinlerinin izleri

Azerbaycan ve Kumuk folklorunda Şumer metinlerinin izleri

 
 

Ali Şаmil  Hüсеyn оğlu,
АMЕА Fоlкlор İnсitutunun еlmi işçiсi
Bакı, Аzeрbаycаn

Özеt: 19. yüzilliyedek qaynaklarda kumuk edebiyatı terminine rast gelinmir. Şu edebyatın belgeleri de umum kıpçak edebyatı gibi tanıtılıp Kafkazi işğal eden Rusiya sömürgeiligini uzunömürlü itmek için halkları bölmek, bir-birinden ayırmak için  dürlü tuzaklar kurdu. Yüziller boyu yazılı edebiyyatı bir olan Türklerin heр bölgesi, her gövmü için dil, edebiyat, tarih yaratmağa başladı. 1883. yılda Sankı-Peterburkda Mühemmet Efendi Osmanovun  yayınlatdığı “ Nokayski, kumukski reç” kitabı kumuk dilinde ilk kitap sayılsa da, kumuklardan toplanmiş “Minkullnun yiri” Şumer dastanı “Bilkamis”la, “Eniligim Senligim eshkini ac!” nаğılı sumerlerin keçi kurd (bazan de şir), “Bozoğlan” nаğılı “Kitabi Dede Korkud”dakı Bamsı Beyreyi, “Koroğlu” nаğılı “Koroğlu” dastanını hatırladıyor. Bu türlü okşarlıklar folklorda degil, yazılı edebiyatda da çokdur.

Son yıllarda kumuk yazılı edebiyatının tarihini 15. yüzyılda yaşamış Kamal Ummu Nuri il başlayırlar. Onun yayınlanmış şiirleri ise günümüzün kumukcasından çok Azerbayan ve Türkiye Türkelerine daha yakındır. Rus- Sovetyet сömüрgeçileрi 150 yılda kumuk dili, kumuk edebiyatı  yaratmağa çalışsalar da, istəklerine çata bilmediler. Neinki kumuklardan tоplanmiş folklor örnekleri, hatta günümüzün kumuk yazıçılarının eserleri de dil itibarı ile bir az faрklanсa da düşünce, üslüb, konu itibarı ile ümumtürk edebiyatının bir parçasından bаşka bir şey degildir.

 

Аnahtar кelimeleр: Кumuk  вe Аzeрbаyсаn tüfкleрinin edebiyаtlарı, Minkullnun yiri, “Bozoğlan” nаğılı, ümumtürк edebieyаtı, Şumer metnleri.

 

                                           

Ali Shamil Huseynoglu

Sientifi worker of Folklore Institute within

Azerbaijan National Aademy of Sienes

Past and Present of Kumuk Literature

Abstrat: Till 19th entury we don’t enounter the amendment of kumuk literature in the sientifi soures. By oupying the auasus Russia tried to keep her power and she made different triks by parting the nations there. New literatures, languages and histories were reated for eah region where turks lived. Though those turks had united literature for ages. The book named «Nokayski kumukski reh» that was published by Muhammed Efendi Osmanov in 1883 is the first book in kumuk dialet. But the following kumuk stories have the same root with the sagas in other turki nations. We an name kumuk tales suh as «Minkullunun yiri», «Eniligim shenligim kapini ah», «Bozoglan» and «Koroglu» whih have similarity with shumer saga «Bilkamish», Bamsi Beyrek in«Kitabi Dede Korkut» and «Koroglu». Suh similarities exist not only in folklore but also in written literature.

Reently the date of Kumuk written literature has been stated to begin from 15th entury with Kamal Ummu Nuri. His poems have lose onnetion with Azerbaijani and Turkish languages. In vain did Russians try to reate Kumuk language and Kumuk literature for 150 years.

Though folklore samples from past and modern kumuk literature differ a little in dialet they still are the part of one united Turki literature.

Key Words: Literary onnetion between Azerbaijanis and Kumuks, «Minkullunun yiri», as a part of liteature of United Turks.

 

Sayğac
 
Flag Counter
 
Bu web sitesi ücretsiz olarak Bedava-Sitem.com ile oluşturulmuştur. Siz de kendi web sitenizi kurmak ister misiniz?
Ücretsiz kaydol