|
Baküde 1904-06 yıllarda basılmış Kuran tefsiri
ve orada Eshab-ı Kehfin izahı
Ali Şamil Hüseyin oğlu
Azerbaycan Milli İlimler Akademisi Folklor Enstitüsü
Uluslar arası İlişgiler Bölmesi
Bakı- Azerbaycan.
Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde korunan bir belgede gösteriliyor ki, 1907. yılın Ağustosunda İstanbul’a Bakı Müslüman Hayriye Cemiyeti İdaresinin ve Hayriye Cemiyeti ve Neşri Maarif Cemiyetinin reisi, petrol milyoncusu Hacı Zeynalabdin Tağıyev’in gönderdiği bir heyet geliyor. Cemiyetin üyesi Ahund Yusif Ziya Əfəndi Talıbzade’nin rehberlik ettiği bu heyet Azerbaycan Türkçesine ilk defa çevrilmiş ve tefsir edilmiş Kuran-i Kerimi 4000 altın lira değerinde elmaslar, cevahiratlarla süslenmiş bir kolide Müslüman Halifesi Sultan Abdülhamit’e hediye getiriyor. Hacı Zeynalabdin Tağıyev’in siparişi ile Bakü Gazisi Mir Mühemmet Kerim Ağa, Kuran-i Kerimi çevirmiş ve tefsir yazmış, I. ve II. kitablarını 1904. yılda, III. kitabı ise 1906. yılda “Keşf el-hegaig’en nükat el ayati vad-dagaig” adıyla Kaspi gazetesinin Buhariye matbaasında bastırmıştır.
Bu tefsirde el-Kehf suresi anlatılırken İlahi irade çerçevesinde ölümle hayat arasındaki keskin çizgiyi, daha anlaşılabilir hale getiren ve değişmez sanılan kuralların Allah isteyince değişebilir olduğunu gözler önüne seren bu müstesna metafizik tecrübeyi toplumların hafızasında canlı tutmak amacıyla Eshab-ı Kehf (mağara arkadaşları)’dan da geniş bahsedilir. Mir Mühemmet Kerim Ağa’nın tercüme-tefsiri zamanında çok kıymetli bir eser, hem de iyi bir araştırma gibi değerlendirilmiştir.
Bu tefsir Azerbaycan Türklerinin şair ve yazarlarına etki göstermiş, Eshab-ı Kehf (mağara arkadaşları) hakkında uzun şiirler yazılmış, düzyazılarda kulanılmış, araştırmalar yapılmıştır.
Anahtar kelimeler: Eshab-ı Kehf, Kuran –i Kerimin tefsiri, Mir Mühemmet Kerim, Hacı Zeynalabdin Tağıyev, Yusif Ziya Talıbzade.
ULUSLARARASI ESHAB-I KEHF SEMPOZYUMU
(Kahramanmaraş / Türkiye)
15 Nisan 2011 (Afşin İlçe) 16-17 Nisan 2011 (Merkez İlçe) / Kahramanmaraş |
