SOVYET BİRLİGİNDE SELÇUKLULAR TARİHİNİN ÖĞRENİLMESİNDE YENİ DÖNEMİN BAŞLANGICINI KOYAN ZİYA BÜNYATOV

Ali Şamil Hüseyin oğlu
Azerbaycan Milli İlimler Akademisi Folklor Enstitüsü
 Uluslar arası İlişgiler Bölmesi
Bakı- Azerbaycan.

Bilim ve düşünce alanında yeni bir devrin açılışını temsil eden Selçukluların tarihi ve dünya kültürüne verdikleri armağan ne yazık ki, gereğince değerlendirilmemiştir. Avrupa ve Rusya tarihçileri ve sömürgecilere uşak olan milli tarihçilerimiz de Selçukluları kültürden uzak, göçebe hayat süren, barbar, akıncı gibi tanıtmaya,  onların yarattıkları mimari yapılar, kasabalar, köprüler, kervansaray ve hanlar unutturulmaya çalışılmıştır.

Azerbaycan’ın akademisyen tarihçisi Ziya Bünyadovun 1970 yıllarda Rusca ve Azerbaycan Türkçesinde yayınlattığı Azerbaycan Atabeyler devleti (1136-1225) kitabında  Selçuk döneminin İslam bilim ve düşünce tarihinde bir zirve olduğunu, İslam medeniyetinin yeni bir aşamasını ortaya koyduğunu ispatladı.

  1923 yıl Aralığın  21’de Azerbaycan’ın İran sınırına yakın Astara kasabasında doğan Ziya Musa oğlu Bünyadov İkinci Cihan Savaşında Sovyetlerin asgari birliklerinde Nazi Almaniya’sına karşı dövüşteki kahramanlığa göre 1945 yılın Şubat 27’de en yüksek ödüle Sovyet İttifakı Kahramanı madalyasına laik görülmüştür.

1946 yılında Sovyetler Birliğinin başkenti Moskva’da  Şarkiyat  Üniversitesine kabul olunuyor. 1950 yılda Üniversiteni bitirip doktora örgencisi oluyor. 1954 yılda  Ziya Bünyadov doktorasını savundukta onu Moskva ve Sankt-Peterburqkun ünlü araştırma merkezlerinde çalışmaya davet ediyorlar.  O, Azerbaycan’a gelmeği tercih ediyor ve Azerbaycan Bilimler Akademisinin Tarih Enstitüsünde çalışıyor.

O, Hilafat ve Azerbaycanın VII-XIII yüzyıllar tarihini araştırıyor, 1960 yılda Alban tarihçisi MihitarGoşun "Alban hronikası" eserini İngiliszceden, 1971 yılda Bakuvinin "Abidələr' eserinin özeti ve küdretli hökmüdarın möcüzeleri" ve 1973 yılda Nesevinin "Sultan Celaleddin Mankburnin hayatının tasviri" eserlerini  Arap dilinden Rus diline  çevirmekle Azerbaycan tarih ilmine hizmet itmiş oluyor.

1964 yılda Azerbaycan Bilimler Akademisi Yakın ve Orta Şark Halkları Enstitüsünde "Orta esirler tarihi" bölümünün başkanı olan Ziya Bünyadov  tarih ilimleri doktoru ilmi adını alıyor  ve 1965 yılda Prof. seçiliyor. 1967 yılda Azerbaycan İlmler Akademyasının mühbir üyesi, 1973 yılda  Akademiyanın hakiki üyesi seçiliyor.

1981 yılda Azerbaycan Bilimler Akademisi Şarkiyat Enstitüsün başkanı, direktoru, 1990 yılda Azerbaycan Bilimler Akademisinin vitse-prezidenti seçilmiş Ziya Bünyatov Azebaycan Respublikası I dönem Milli Meclisin (1995-2000) milletvekili seçilse de onu başa vura bilmiyor. 1997 yılın Şubatın 21’de evinin karşısında bir tetikçinin saldırısından hayatını kayb ediyor.    

Azerbaycan tarihçiliğine onlarla eser veren Ziya Bünyatovun babası Azerbaycan Türkü, annesi milliyetçe Rus olsa da onu daima milliyetçilikte suçlanmış, tepki altında saklamaya çalışmışlar. O, tepkilere bakmayarak tarihe ideoloji yönden yanaşanlara karşı durmuş, Azerbaycan Atabeyler devleti (1136-1225) kitabı ile Selçuklular tarihinin öğrenilmesinde yeni dönemin başlangıcını koymuştur.

Anahtar kelimeler: Selçuk dönemi, Sovyet tarihçiliği, Azerbaycan, Ziya Bünyadov.

II. Uluslararası Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Sempozyumu

Selçuklular Devrinde Bilim ve Düşünce

(20-23 Ekim 2011) Konya-Türkiye