Ali Şamil Hüseyin oğlu

Azerbaycan Milli İlimler Akademisi Folklor Enstitüsü

Bakı- Azerbaycan.

FÜZULININ “HAKIKATÜ-S SÜADA” SININ ARNAVUTLUKDA İSLAMIN YAYILMASINDA ETKISI

Dünyada Füzuli adıyla bilinen Muhammed bin Süleyman(ö.963/1556)  tasavvuf şaırı gibi tanınıyor. Türk, Fars, Arap dillerinde yazdığı eserleri okuyanları her zaman etkilendiriyor. Balkanların farklı etnik ve kültürel yapıya sahip gruplar arasında onun “Hakikatü-s Süada” sı  eseri dikket çekici olmuştur. Şu da Osmanlı’nın Balkanlara geçtiğinden, orada İslam kültürünü, eğitimi  geliştirdikten sonra olmuştur. Osmanlı kültürü ile karşılaşma, bölgede mevcut siyasi ve sosyo-kültürel yapıda önemli ölçüde değişimler yaşanmasına neden olmuştur. Şunu Arnavutluk Devlet Arşivleri Osmanlı Yazmaları Kataloğu da ıspatllşyor. Böyle ki, kataloğda Muhammed bin Süleymanın dört “Hakikatü-s Süada” sı  eseri olduğu gösteriliyor. Arşivde1484-1950. Yşlları kapsayan 261 Türkce, 200 Arapca, 34 Farsca  eserin dördünün Füzulinin olması önemli ve dikketçekendir. En eski nushası h. 1180/1669 yılında Girokastralı Murat Muhtar tarafından istinsah edilmiş “Hakikatü-s Süada” 10 bab üzre tertip edilmiş,20x13 sm. batlarında, 240 varaktır. 10 bab üzre tertip edilmiş,19x11 smş etibarinda, 267 sahifa olan eser, h. 1204/1789 yılında  istinsah edilmişdir. Katibi yilinmiyor. H. 1305/1888 yılında Ali Efendi tarafinden istinsah edilmiş, 32x20 smş etibarinda, 190 varaq olan eser de 10 bab üzre tartib edilmiştir.

 19. yüzyılın başından itibaren bölge yeniden şekillenmeye başlamıştır. Şuna bakmayarak gelenek de yaşatlımıtır. 20.yüzyılın başından itibaren, bölge halkları birbirinden bağımsız yeni devlet ve sistemler altında yaşarken, Osmanlı geçmişinden gelen kültürel miras bu dönemde özellikle dini kimliklerin tanımlanması noktasında önemini korumaya devam etmiştir. Şunu 1928 yılında ismi bilinmeyen biri tarafından istinsah edilmiş, 10 bab üzre tertib edilmiş, 32x20 smş etibarinda, 234 sahifa olan nusha da ısbatlıyor. Böyle ki, Arnavutluk Devlet Arşivleri olan dört nushanın hepsinin Türkç olması dedıklerımızı ısbatlıyor.  Şu onu gösteriyor ki, 20. yüzyıın başlarında böyle Osmanlı geçmişinden gelen kültürel mirasın belgesı olan “Hakikatü-s Süada” ya Arnavutlukda  merak azalmamıştır.  Tarih yazımı, kültür ve medeniyet inşasına İslam ekseninden yeniden başlamıştır.

ULUSLARARASI KERBELA SEMPOZYUMU

20-22 Mayıs 2010 de Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi

58140 Kampüs/SİVAS