AZERBAYCAN’IN İSTİKLALİ İÇİN

ŞEHİT OLAN KARADENİZLİLER  

Ali Şamil Hüseyin oglu

Azerbaycan Bilimler Akademisi Folklor

Enstitüsü Uluslar arası İlişkiler bölümü,

Bakı-Azerbaycan.

Özet: Azerbaycan’ın başkenti Bakıda en yüksek yerde-dağın başında Şehitler hiyabanı delen bir mezarlık var. Burada Azerbaycan’ın istiklali uğrunda ölenler defin edilmiş ve anıt koyulmuştur. Bu anıtların birinde Osmanlı ordusunun er ve subaylarının adı yazılmıştır. Onların arasında Giresunluların da adları vardır.

   Osmanlı devleti Birinci Cihan Savaşında Rusya ile karşılaşırken yüzlerle askeri esir düştü. Esirlerin bölümleri Bakı yakınlığındaki Nargin-Daş Zire kampusunda zor şartlar altında  saklanıyordu.      yenilse de yenice kurulan Azerbaycan Halk Cumhuriyetine  yardım için  Kafkas İslam Ordusu yaratılmıştır. Esarette olan Türklerin azat edilmesi için yaratılan bu askeri birlik 1918 yılın Mayısında  Kafkasya’ya, Müslüman kardeşlerine yardıma geliyor.

3 bin kişilik şu ordunun Kafkas’a gelişile köylüler, ameleler, çiftçiler onun çevresine toplanarak büyük güce çevrilmiştir. Yaratıldığından  birkaç ay sonra  Kafkas İslam Ordusu savaşa atılarak Rusların 30 binlik ordusunu yenerek Bakıya doğru yürümüştür. 15 Eylülde Rusların, Ermenilerin birleşik  kuvvelerini Bakıdan dışarıya atmış, Azerbaycan Hükümetinin başkente göçmesine yardımcı olmuştur.

Azerbaycan’ın Rus-ermeni işgalinden kurtulmasına yardım için gelen askeri birlikte kaç Giresunluların olduğunu bilmiyoruz. Şehitler hakkında bilgimiz ise daha çoktur. Böyle ki, Azerbaycan’ın istiklali uğrunda şehit olanların listesinde 8 Giresunlunun, 15 Ordulunun, 22 Samsunlunun, 13 Sinoplunun, 8 Trabzonlunun, 39 Zonguldaklının, 1 Rizelinin vb. ismi var. Bu statistikin arkasında yıllarla oğlunu, kardeşini, eşini, akrabasını gözleyen yüzlerle insanın taliyi durur. Şehitlerin akrabalarının, torunlarının gözü yolda, kulağı seste olanlar hele de var.

Ne yazık ki onların hatıraları lazımınca anılmır, adları ebedileştiril mir. Çok geç de olsa, 1992 yılında Bakıda  Azerbaycan’ın istiklali yolunda şehit olan Türk ekserine anıt yapıldı.

Bildiride Azerbaycan’ın istiklali uğrunda şehit olan Giresunlulardan, Ordululardan, Samsunlulardan, Sinoplulardan, Trabzonlulardan, Zonguldaklılardan,  Rizelilerden vb.  söz açılacaktır.

Anahtar kelimeler: Azerbaycan'da istiklal savaşı, Kafkas İslam Ordusu, Giresunlu, Ordulu, Samsunlu, Sinoplu, Trabzonlu, Zonguldaklı,  Rizeli şehitler.

Ali Huseyin Shamil

Azerbaijan National Scientific Academy

Institute of Folklore, Department of International Relations

Baku Azerbaijan

KARADENIZLIS DIED FOR THE INDEPENDENCE OF AZERBAIJAN

Abstract: There is a graveyard called Martyr’s Avenue which is situated on the highest place of Baku in Azerbaijan. This place keeps the martyrs who lost their lives for the independence of Azerbaijan and their monuments. One of these monuments belongs to Ottoman soldiers where one can see the names of soldiers from Giresun as well.

In First World War the fight between Ottoman Empire and Russia brought some devastating results for Ottomans. Many soldiers were captivated by Russia and kept under hard curcimustances in the camp Nargin-Dash Zire near Baku. Despite Ottoman’s defeat during First World War Caucasian Islam Army was created in order to render assistance to newly formed Azerbaijan People’s Republic. The Army aimed to free Turks under boundage came to the Caucasus in May in 1918.

The army consisting of 3000 troops was able to be transferred into a great power when it came to Caucasus as the farmers, peasents and workers joined them. Several months after its creation Caucasus Islam Army defeated 30 thousand Russian troops and headed into Baku. On 15th of September the army was able to force Armenian-Russian joint powers out of Baku and guided Azerbaijani Government to the capital.

The exact number of soldiers from Giresun who protected Azerbaijan from Russian-armenian conquer is not clear whereas there exists wide information about the martyrs. The list of martyrs includes 8 soldiers from Giresun, 15 from Ordu, 22 from Samsun, 13 from Sinop, 8 from Trabzon, 39 from Zonguldak, 1 from Rize. This statistics once more reminds of the fate of hundreds of people who had been waiting for their son, brother, husband, relative for years. We still can find the relatives of those martyrs who are longing to get information of their close ones they lost. 

It is too pity that the memories of the martyrs are not recalled properly and their names are not immortalized. Though late the monument for the honour of Turkish soldiers who lost their lives for the sake of Azerbaijan’s independence was established in Baku in 1992.

The thesis will consider the martyrs from Giresun, Ordu, Samsun, Sinop, Trabzon, Zonguldak, Rize etc. who lost their lives for the sake of Azerbaijan’s independence.

Key word: Struggle for independence of Azerbaijan, Caucasus Islam Army, martyrs from Giresun, Ordu, Samsun, Sinop, Trabzon, Zongudak, Rize

Giresun sempozyumu 2008 yil