HACIKERİM SANILI VE ONUN “ARAN GÖÇÜ” UZUN ŞİİRİNDE

TEREKEME HAYATININ TASVİRİ

Ali Şamil Hüseyin oğlu

Azerbaycan Milli İlimler Akademisi Folklor Enstitüsü

 Uluslararası İlişkiler Bölümü

Bakı- Azerbaycan.

Sovyetler Birliğinde 1936–1938 yıllarda ceza evine gönderilen ve kurşuna dizilenler arasında Azerbaycan aydını, bilim insanı ve şair Hacıkerim Sanılı (1878-1937) da vardı. Onu göz altına alırken KGB görevlileri el yazmalarını da götürerek yakmışlar. Buna rağmen yayımlanmış eserleri Hacıkerım Sanılının köylü yaşamını ve köylü zihniyetini iyi bilen, onu edebiyata getirmekte zorluk çekmeyen bir kişi gibi Azerbaycan edebiyatına dahil edilmiştir. Onun “Göç” adlı uzun şiirini okudukta gözlerimiz önüne yaylaya kalkan bir terekeme toplumu geliyor. Sanki şiir okumuyor, bir belgesele bakıyorsan.

Kazak ilçesinin Çaylı köyünde doğan Hacıkerim, önce imam yaında Kuran-i Kerim’i okumayı, Fars şairlerinden Sadi’nin “Gülistan”, “Büstan” eserlerini öğrenmiştir. Sonralar Rusya hükümetinin öğretmen hazırlamak için açtığı, Kafkasya’da tek olan Gori lisesini bitirmiş, Sankt Peterbursg’taki Eğitim Üniversitesi’nde kısa zaman okumuştur. 20 yıldan fazla öğretmenlik yapan şairin “Maniler” adlı ilk kitabı 1919 yılında basılmıştır. 

1915 yılından sol görüşlü “Himmet” partisine üye olmuş ve 1918 yılında Kafkasya’da kurulan Doğunun ilk cumhuriyetinde – Azerbaycan Halk Cumhuriyeti’nde  parti grubunun üyesi gibi milli meclise dahil edilmiştir. 1920 yılının Nisanının 28’de Rusya Bolşevizm adı altında Azerbaycan’ı yeniden işgal ettiğinde Hacıkerım Sanılı da görevden alınmış ve ömrünün sonuna dek baskı altında yaşamıştır. Baskılardan kurtulmak için siyasetle uğraşmamış, medyada etnoğrafik şiirler, düzyazılar yayınlatmış, eski alfbenın latınla evezlenmesıne çaba göstermış ve 1924 yılında da bu konuda Latin harfleriyle kitap da bastırmıştır.

Sovyet döneminde de okullar ve üniversiteler için ders kitapları yazsa da, üniversitelerde ve liselerde öğretmenlik etse de daha çok köyden yazan etnograf şair gibi tanınmıştır.

Kültür ve Turizm Bakanlığı Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü ile Balıkesir Üniversitesi ve Motif Halk Oyunları Eğitim ve Öğretim Vakfı işbirliğinde düzenlenen “Halk Kültüründe Göç Uluslararası Sempozyumu” 28 - 29 -30 Mayıs 2010 tarihlerinde Balıkesir'de