TÜRKÎLERİN ORTAK TÜRK KÜLTÜRÜNÜ GİBİ ARAŞTIRILMASINDA EMİN ÂBİDİN ROLÜ
Ali Şamil Hüseyin oğlu
Azerbaycan Milli İlimler Akademisi Folklor
Enstitüsünün uluslar arası ilişkiler bölmesi,
Bakı-Azerbaycan
ÖZET : 1938 yıl 21 Ekim’de 21.30'da kurşuna dizilen araştırıcı Emin Âbid'i İlimler Akademisi'ndeki çok sevdiği işinden 1937 yılın Mayısında ayırıp ve araştırmalarını gasp etmiştiler. 14.7.1938 tarihinde ise onu Türkçülük, milliyetçilik duygulan taşıdığı ve Mehmet Emin Resulzâde ile birlikte anti-Sovyet propagandası yaptığı gerekçesiyle tutuklamıştılar. İsmini hatırlamak, eserlerini evinde saklamak, okumak yasaklanmıştı.
Zaman diktatörlerden küvetli çıkarak kendi işini gördü, Emin Âbid'e beraat verildi. Arşivlerde basılmamış eserleri bulundu. Şu eserler arasındaki Azerbaycan folkloru kitabında mani ve Türkîlerde araştırılıyor. Ne yazık ki, Azerbaycan 20 yıldır özgürlüğüne kovuşsa da birçok eserler gibi Emin Âbid'in Azerbaycan folkloru kitabı da günümüze dek basılmamıştır.
Şu Emin Âbid'in Türkîleri araştıran ilk eseri değil. 1927 yılda Maarif işçisi dergisinin birkaç sayında basılmış Hece Vezninin Tarihi makalesinde de Türkîleri hakkında ilginç bilgiler vardır. Onun 1928 yılın Ekiminde tamamladığı ve Azerbaycanı öğrenme dergisinde yayımlattığı Türk Halkları Edebiyatında Mani Nevi ve Azerbaycan Edebiyatına Dair Vesikalar makalesinde manileri incelerken Türkîlere de geniş dikkat yetirmiştir. Türkiye’de, Azerbaycan’da, eski Sovyetler Birliğinin farklı bölgelerinde basılmış kitap, dergi ve gazetelerde, derlemelerde bulduğu maniler üzerinde araştırmaları, Kerkük, Özbek, Tatar ve b. Türk halklarında bu türün yayılmasını göz önüne seriyor.
Müzik bilgisi iyi olan Emin Âbid'in manilerden Türkîlerin nasıl yaratıldığına dikkat yetiriyor, şu kanaate geliyor ki, manilerin Türkîlere çevrilmesinde mısralarındaki durakların önemi büyüktür. Böylece 1,2 ve 4 mısralarında 14, 3 mısrasında 21 durak olan manileri araştırıp Türkiye çevrilmesinden söz açmakla içini bitmiş hesap etmiyor. Türkîlerin yaranmasını farklı farklı yönlerden eleştiriyor.
22 – 25 EKİM 2011
KÜLTÜRÜMÜZDE TÜRKÜ SEMPOZYUMU
Sivas
|
