Ali Şamil Hüseyin oğlu,
Azerbaycan Milli Bilimler Akademisi Folklor Enstitüsü,
Bakü-Azerbaycan
ABU SAYIT ABULHEYİR VE ONUN İDEYALARININ MİRHAMZA SEYİT NİGARİ TARAFINDAN DAVAMI
Özet: Öyle insanlar var ki, sağlığında şöhretin zirvesine çatır, az sonra da unutulur. Öyle insanla da var zaman öttükçe onun şöhreti artır. Böyle kişilerden birisi de Abu Seyit Abulheyirdir. Abu Seyit Abulheyir ideyalarının davamçısı olan Mirhamza Seyit Nigarı (1815-1885) Azerbaycanın Karabağ bölgesine bağlı Zengezur uezdinin Çejimli köyünde doğmuş. Onun tarikat muallimi-hocası Kürdemirli İsmayil efendi olmuştur. Nekşibendiligin önderlerinden olan Mirhamza Kazağın Hanlıklar köyüne gelerek bölgenin ünlü kişisi Allahyar ağa Dilbazovla arkadaşlık etmiş, az zamanda kendine çok sanda mürit toplamıştır.
Bu hemen zaman idi ki, Kafkas’ta Şeyh Şamilin başçılığıyla Rus sömürgecilerine karşı savaşlar gediyordu. Mirhamza Seyit Nigarinin müridleri her lahzayla Şey Şamile yardım ediyorlardı. Çar Rusyası bundan korkuya düşerek onu Azerbaycan’dan gitmeğe mecbur ediyor.
Mirhamza Seyit Nigari bir zaman Osmanlıda kaldıktan sonra yeniden vatana dönse de burada yaşaya bilmiyor. O, yeniden Osmanlıya dönmeli olur. Amasya’da yaşıyor. Az zaman içinde çevresine çoklu müritler toplayıp Şeh Şamile yardım ediyor. Çar Rusyası Osmanlı devletinden Mirhamza Seyit Nigarini cezalandırmanı istiyor. Osmanlı hükümeti onu Harputa sürgün ediyor.
Buna bakmayarak Mirhamza Seyit Nigarini şiirleri yayılıyor. Sovyet döneminde böyle yasaklara bakmayarak onun şiirleri okunur, Nakşibendi törenleri geçiriliyor. Bu da sömürgecilere, haksızlığa, adaletsizliğe, zulme karşı bir itiraz idi.
Şunlar onu gösterir ki, Abu Seyit Abulheyir ideyeları bin yıl sonra da insanları haksızlığa, adaletsizliğe, zulme karşı birlikte savaşmağa, cihada seslemiştir.
Anahtar kelimeler: Türkmenistan Abu Seyit Abulheyir, Mirhamza Seyit Nigari, Şeyh Şamil, Kafkas, Azerbaycan, Osmanlı
Çap olundu: Abulsait Abulhayri və onun ideyalarının Mir Hamza Seyid Nigari tərəfindən davam etdirilməsi. Abulsait Abulhayrı Gün¬do¬ğarın böyük ağıldarı.Uluslararası elmi konfransın özetləri, Aş¬xabat, 2007, 13-15 Noyabır, səh. 148(türkməncə), ingiliscə(338), rusca (515) |
