|
Bir Ozan Tanıyıram: –
ARİF ŞİRİN.
1989-cu ilin 31 dekabrında sərhəd məftillərinin sökülməsi sanki daxildəki abı-havanı da dəyişdi. Ondan bir az sonra Sovet Ordusu Bakıda qırğın törətsə də, Azərbaycanın hər yerində komendant saatı tətbiq edilsə də rejimin əvvəlki gücü qalmamışdı. Xarici ölkələrə gedib-gələnlərin sayı artmış, onların gətirdiyi ideoloji məhsullara nəzarət zəifləmişdi. Belə bir vaxtda — yə’ni 1990-cı ilin fevral-mart aylarında AXC Naxçıvan təşkilatına bir maqnitofon lenti gətirdilər. Bu lent dinləyənləri elə ilk andaca sehrlədi.
Bütün yasaqlara baxmayaraq, 70—80-ci illərdə Naxçıvan çayxanalarında Türkiyə müğənnilərinin bantları oxudulurdu. Sədərəkdə və ətraf kəndlərdə Türkiyə televiziyasına baxmaq mümkün idi. Həvəskarlar türk musiqiçilərini yaxşı tanıyırdılar. Lakin bizə çatan kasetdə oxuyan müğənni-aşığı — Ozan Arif Şirini tanıyan yox idi. Onu nə televiziyada gördüm deyən vardı, nə də səsini radioda eşitdim deyən—Xalq Cəbhəsinin salonunda, havalar xoş olanda isə həyətdəki çayxanada hər gün, bə’zən də gündə iki dəfə lektoriya təşkil edirdik. Ozan Arifin mahnısı yazılmış kaseti də ilk dəfə burada səsləndirdik. Cəbhəçilərin çoxu onun oxuduğu mahnıları az bir zamanda əzbərlədi. Bə’zən səs-səsə verərək onunla birgə oxuyardıq. Bu bizi ruhlandırırdı. Meydanda keçirilən mitinqlərin başlanğıcında — adamlar toplanıb mitinq açıq e’lan edilənədək Ozan Arifin mahnılarını səsləndirirərdik. Bə’zən də cəbhəçilər əllərində maqnitofon Ozan Ariflə birgə oxuya-oxuya küçələrdən keçib Azadlıq meydanına (onda Lenin meydanı adlanırdı) gəlirdilər.
Ozan Arifin oxuduğu iki mahnı az qala yürüş marşına çevrilmişdi. O mahnılardan biri “Haydı”, o birisi isə “Gəliyoruz, gəliyoruz!” idi. Sonralar bu mahnılar AXC-nin Nehrəm kəndindəki dayaq dəstəsinin çap etdiyi “İstiqlal” qəzetində yayınlandı.
“Haydı” mahnısının bir bəndində deyilir:
Bir, iki, üç—deye sayıp ta yürü,
Kelleni bu yola koyup ta yürü,
Ya Allah, Bismillah deyip ta yürü,
Haydi kalk, hazır ol ülkdaş. haydi…
Haydi haydi haydi Allah eşqine!
Xainler, zalimler. dönsün şaşqına.
Mahnı Rus Sovet imperiyasının zülmündən xilas olmaq istəyən yurdsevərlərin canına yağ kimi yayılır, onları mübarizəyə ruhlandırırdı.
Ozan Arif könüldaşına müraciətdə “iqtidara sahib olmaq ayrı, Vətənə sahib olmaq ayrı... İqtidara yalanla sahib oluna bilər, fakat Vətənə, Vətənə ancaq imanla sahib oluna bilər” deyirdi. “Vətənin bütünlüyünə qəsd edənlərə, vətəni, milləti satanlara” bağıran Ozanın bə’zən hirsini cilovlaya bilməyib könüldaşına “Bu qəhbə gedişə “dur! — demək lazım!” deməsi də qəbahət sayılmırdı. (Azərbaycanda mahnılarda, məclislərdə bu söz işlədilməz). “Gəliyoruz, gəliyoruz” mahnısı da azadlıq mübarizəsinə qalxmış Azərbaycan xalqının hayqırtısına bənzəyirdi. Mahnıda deyilir:
Haqqı sevdik, suçlu dendik,
Rüzgar vurdu, alevləndik,
Zindanlardan bülövləndik,
Geliyoruz, geliyoruz!
Savır-savır yeter bira,
Zindanları yara-yara,
Zencirleri qıra-qıra
Geliyoruz, geliyoruz!
Oğlumuzla, qızımızla,
Alnımızda yazımızla
Şehidimiz, qazimizla
Geliyoruz, genliyoruz!
mahnının son bəndlərindəki “Kimseden yox amanımız”, “Bunca emek getmez bada” kimi misralar ayrı bir coşqu yaradırdı.
Kasetdəki mahnıların sözü də, musiqisi də Ozan Arifin idi. Gələndən-gedəndən Ozan Arifi xəbər alır, haqqında bilgilər toplayır, yeni-yeni kasetlərini əldə edirdik. Hər mahnısı da özü ilə bizlərə yeni bir sevinc, döyüş ruhu gətirirdi. Sovet Ordusunun yardımı ilə erməni quldurları Naxçıvanın kəndlərinə basqın edəndə döyüşə gedən yurdsevərlər hərbi sursatla, yiyəcəklə yanaşı, Ozan Arifin kasetlərini də aparırdılar.
Ozan Arif oxuduğu mahnıları, söylədiyi şe’rləri dastan adlandırır.
Söylədiyim dastanların qiymeti
Bu gün bilinmezse, yarın bilinir!
Bəs bu “dastan”ların mövzusu nədir? Yurd! Yurd! Yenə də Yurd! Onun yurddan, ulusdan, millətdən başqa konusu yok! Özü də bunu e’tiraf şəklində deyir:
Benim seni sevmeyim suç.
Sayanları tanımam heç.
Kanun, ferman, beşeri güc.
Beni senden ayıramaz!
Beni sendən ayıramaz!
Vətənini, millətini sonsuz bir coşğuyla sevdiyinə, haqq səsini ucaltdığına görə Arif gənc yaşlarından həbslərə atılıb. Həbsxanadan qaçıb Almaniyada gizlənib, tə’qiblərə, basqılara uğrayıb. Lakin amalından dönməyib.
Bolqarıstanda düşmənlər türkləri xaç suyuna çəkəndə, adlarını, soyadlarını dəyişib bolqarlaşdıranda,”camiləri yıxıb yerinə bostan əkəndə” siyasətçilər, şairlər, yazıçılar, humanistlər, insan haqları qoruyucuları, BMT və daha kimlər, kimlər susanda susmayan təkcə Ozan Arif idi. Var səsi ilə bağırır, millətini oyatmağa çağırırdı. Onun bu hayqırtısı düşmənlərdən çox “sapı özümüzdən olan”ları narahat edirdi. Arif isə oxuyurdu:
Kudurdu kızıl Bulqar, yakamızda elleri,
Balkanlarda Türklüyü yok etmek emelleri,
Cümlə cahan bilir ki, bunlar Moskof dölleri,
Bulqar bu cesareti, Rusdan alıyor, Rusdan.
Kahr olsun kommunistler, kahr olsun Bulqaristan!
... Türk yaşayan köyləri tanklar ilə bastılar.
Kim qarşı qoydu ise ağaclara astılar.
Çoluk-çocuk demeyip, Kadınları kestiler.
Türk kanıdır Bulqarın içtiyi şimdi tastan
Kahr olsun komunistler, kahr olsun Bulqaristan.
... Ey gözleri kor olmuş, vicdanı nasır dünya,
Yontmataş devri deyil, yirminci asır, dünya,
Yamyam bile hür bugün, Türk neden asır, dünya?
Ozan Arif, dünyaya ibret olsun bu destan.
Kahr olsun komunistler, kahr olsun Bulqaristan.
İlk baxışdan Ozan Arifin ittihamı çox sərtdir. Olqularla, faktlarla tanış olan, həmin ağrını-acını yaşayanlar üçün isə bu qeyrətli, çılğın bir qardaş harayıdır. Təcavüzə uğrayan, namusu tapdanan şəxs soyuqqanlı danışa bilməz. Danışarsa, demək...
Arif derki, unutmayın şunları,
Unutmayın yaktığınız canları,
Fitil-fitil burnunuzdan bunları
Getirmezsek, bize yazıklar olsun.
Ozan Arif şair olsa da, mücərrədçiliyə yol vermir, faktlarla danışır. Bu, poeziyaya ilk baxışda publisistik yön versə də, mahnının tə’sir gücünü daha da artırır. Bolqarıstanda zorla bolqarlaşdırılmış türklərdən söz açanda konkret misallara keçərək deyir:
Bir Mestan tanımıştım soyadı Cefakardı,
Şumnudan mektup yazar, bazen beni arardı,
Gcdadından yadigar sadece adı vardı,
Onu da aldı Bulqar, ne yapsın şimdi Mestan?!
Kahr olsun kommunistler, kahr olsun Bulqaristan.
Türklərin başına müsibətlər gətiriləndə dünya susur. Bəs türklərin dindaşları, soydaşları necə? Həmin günlərdə Azərbaycanda, Özbəkistanda, Qazaxıstanda, Qırğızıstanda və b. bölgələrdə yaşayan “humanist”, “beynəlmiləlçi”, “vətənpərvər” şairlər, yazıçılar, sənətkarlar, siyasətçilər neyləyirdilər? Susurdular! Susaydılar dözmək olardı. Vyetnamdakı, Koreyadakı, Həbəşistandakı, Amerikadakı, Afrikadakı, nə bilim haralardakı, haradakı haqları pozulmuş insanların haqlarını “müdafiə edirdilər”. Burnunun ucunda, gözünün qarşısında alçaldılan, təhqir edilən bacısını, qardaşını müdafiə etməyə cəsarəti çatmayıb uzaqlara hürənlərə, ikiüzlülərə müraciətlə deyirdi:
Nerdə Vietnama ağıt yazan solçular,
Moskova borazanı öttdüren yalançılar,
Məhz bunlara görə Arif dünyanı da, kommunistləri də ittiham edir. 80-ci illərdə Bolqarıstanda türklərin başına açılan oyunlara göz yumurduq. “Məndən ötdü qardaşıma dəydi”... prinsipilə yaşayırdıq. Bu gün isə “qanı bir, canı bir” qardaşlarımızdan kömək gözləyir, umur-küsürük. Biz kömək etmişdikmi? Yox! Onda hansı üzlə kömək gözləyirik?!
Əfqanıstanda nə qədər müsəlmanın, türkün qanı nahaq yerə axıdıldı. Qardaş qanı axıdanlar kimlər idi? Əfqanıstanda döyüşən Sovet Ordusunun az qala 70—80 faizi azərbaycanlılardan, özbəklərdən, tatarlardan, türkmənlərdən və başqa türk, müsəlman xalqlarından idi. Türklüyə düşmən kəsilən, təkcə “Moskov uşağı” bolqarmıdır? Yox! Dünyanı qana çalxayanların ən böyüklərini ifşa edən “Üç bəla” mahnısında Arif onların yalnız adlarını çəkmir, əməllərini də göstərir. Bolqarın qəddarlığının meydan sulamasının arxasında Moskva durduğunu cəsarətlə car çəkir.
Moskva tək deyil. Dünyanın başında üç bəla var. Üçü də fitnə-fəsad törədir. “Hər birisi başqa yerdə canavar” olanların “qarınları toxsa da, ruhları ac”dır. Bol yalan sovuran sistemlər sırf naz üçün bir-birinə bağırır. Onların bu oyununun səbəbini Arif belə açıqlayır: “Başqa türlü nasıl silah satacaq?” İnsanları ayıq olmağa çağıraraq deyir: “Gülseler de, dostluğundan çekinin!”.
Amerika neyin varsa sömürür,
Urusiya, Çin etini de gemirir,
Sonra tutar insanlıktan dem vurur,
Amerika, Qızıl Rusiya, Qızıl Çin.
Birisinde, liberallar yer tutar,
İkisində generallar yer tutar.
Hepsinde de belli zümre, fink atar,
Amerika, Qızıl Rusiya, Qızıl Çin.
Hiç birinin aklı, fikri, görüşü,
Kabul etmez bu dünyada barışı,
Yaptıqları silahlanma yarışı,
Amerika, Qızıl Rusiya, Qızıl Çin.
Hankı taşı qaldırırsan qaldır bak,
Hep altından bunlar çıkar muhakkak
Ah, bilsen ne adidir, ne alçak
Amerika, Qızıl Rusiya, Qızıl Çin.
Bunlar 80-ci illərdə—kommunistlərin qırmızı terroru dünyanı lərzəyə saldığı günlərdə yazılıb, oxunub. Ozan Arifin böyüklüyü də elə onda idi. Vaxtında, anında cəsarətlə sözünü deyirdi.
1991-ci ilin sonlarında Sədərək yaxınlığında Araz çayı üzərində körpünün özülü qoyuldu. Türkiyə ilə Azərbaycanı birləşdirəcək ilk körpünün özülü! Tikintini davam etdirmək üçün müvəqqəti bir keçid qurulmuşdu. Adamlar körpünün tikintisinin başa çatmasını gözləmədən tikinti üçün qurulmuş keçiddən gedib-gəlirdilər. Sovet sərhəd rejimi də yumşalmışdı. Həmin günlərdə keçidi adlayıb gələnlər arasında Orbay Xəlil Duran da vardı. Hansı səbəblərdənsə Avstraliyada yaşayan Orbay “əsirlikdən azad görmək istədiyi soydaşları” ilə qovuşmağa gəlmişdi. Elə ilk görüşdən söhbətimiz tutdu. Xalq Cəbhəsi yerləşən binadakı çayxanada Ozan Arifə qulaq asa-asa çay içdik. Axşam bizim evdə çay süfrəsi arxasında yenə söhbət Ozan Arifdən düşəndə bizdən Almaniyanın Frankfurt şəhərin telefon kodunu xəbər aldı. Ona Naxçıvandan Frankfurt şəhərinə birbaşa danışmaq mümkün olmadığını, sifariş verəmək lazım gəldiyini söylədik. Bir telefon nömrəsi verdi. Sifariş verdik. İki-üç saatdan sonra Almaniyanı qoşdular. Orbay türkcə danışırdı. Elə ilk cümləsindən Ozan Arifilə danışdığını anladıq. Orbay telefonda Naxçıvanda gördükləri haqda bilgi verəndən sonra mənim və Arif Rəhimoğlunun da Ozan Ariflə danışmağımıza şərait yaratdı.
... 1992-ci il avqustun son günlərində Türkiyənin Kayseri şəhəri yaxınlığında Ərciyəz dağının döşündə Təkür yaylasında Millətçi Çalışma Partiyasının təşkil etdiyi Zəfər qurultayına biz də qatılmışdıq. Bakıdan Daşqın Ağalarov, Paşa Həsənov gəlmişdi. Naxçıvandan da Arif Rəhimoğlu və mən. Ozan Ariflə görüşəcəyimizi heç ağlımıza da gətirmirdik. Qəzet, jurnallardan, tanışların söhbətindən onun məhkəməsinin bitmədiyini, Türkiyəyə gəlməsinin çətin olduğunu bilirdik.
Yaylaqda alaçıqlar qurulmuşdu. Millətçilər ailələrilə gəlib burada yerləşmişdilər. Yolların kənarları, toplantı keçiriləcək yerdə dağ yamacları şüarlarla, plakatlarla bəzədilmişdi. Bu alaçıqlar arasında mərkəzdə qurulan, ən əzəmətli çadır Alparslan Türkeşinki idi. Bazar günü saat 11-də qurultay açıldı. Əslində bu bir el şənliyi, xalq gəzintisi idi. Daşqın Ağalarov, Paşa Həsənov da çıxış etdilər və Əbülfəz Elçibəyin qurultaya təbrikini oxudular. Alparslan Türkeş və bir neçə nəfər çıxış edəndən sonra söz Ozan Arifə verildi. Ozanın qurultaya qatıldığından xəbərsiz idik. Qısa bir nitqdən sonra oxumağa başladı. Meydan onunla birgə oxuyur, onun mahnıları ilə yaşayırdı. Qəzetlərin yazdığına görə həmin vaxt meydanda 80—100 min adam vardı. Ozan Arifdən sonra söz başqa musiqiçilərə veriləndə onu böyük bir qoruyucular dəstəsi Alparslan Türkeşin alaçığının sağındakı alaçığa apardı. Pərəstişkar və qoruyucuların əlindən alaçığa yaxın düşmək mümkün deyildi. Qoruyucuların birinə yaxınlaşıb Azərbaycandan gəldiyimi, jurnalist olduğumu, Ozan Ariflə görüşmək istədiyimi söylədim. Qoruyucu belə bir görüşün baş tutmayacağını öncədən bildirsə də, Azərbaycandan olduğuma görə sözümü çatdırdı. Ozan Arifin iki gün sonra Ankarada görüşmək üçün vaxt tə’yin etdiyini söylədilər. Bu ara Naxçıvanda görüşüb tanış olduğum Turqut adlı bir gəncin alaçıqdan çıxdığını görüb ona yaxınlaşdım. O da məni görüb həyəcanlandı. Ona Ozan Ariflə telefonda danışdığımı, indi görüşmək istədiyimi söylədim. Turqut geri döndü. Bir azdan üç-dörd qoruyucu, adamlar arasından yol açıb məni alaçığa apardı. Arif məni alaçığın girişində qarşılayıb qucaqladı. Gözləri doldu. Tanrıya dua etdi. Arif Rəhimoğlunu xəbər aldı. Onun da burada olduğunu biləndə sevindi. Arif Rəhimoğlunu da tapıb gətirməyimi istədi.
Qarışıqlıqda adam tapmaq çox çətin idi. Azərbaycandan gələn qonaq olduğumuza görə mikrofon vasitəsilə yoldaşlarımı tapa bildim. Ozan Arif Arif Rəhimoğlunu gözləyirdi. Biz isə—Azərbaycandan getmiş nümayəndə hey’əti tam tərkibdə alaçığa girdik. Ozan Arif “Arif qardaşım, ülküdaşım” deyib öncə Paşanı qucaqladı, sonra yanıldığı duyub səhvini düzəltmək məqsədilə “Arif qardaşım” deyib Daşqını qucaqladı. Bizim gülüşümüzdən və nümayəndələrin adlarını təqdim etməməyimizdən yenə yanlışlığa yol verdiyini başa düşüb özü də bərkdən güldü. Arif Rəhimoğluna
zarafatla “Səsini çıxarsan, səsindən tanırdım” — deyib onu coşğunluqla qucaqladı.
Alaçıqda bir saata yaxın söhbət etdik. Azərbaycandakı vəziyyətlə, Sovetlər Birliyində türklərin əhval-ruhiyyəsi ilə maraqlandı. Onun suallarına cavab verə-verə imkan tapıb kiçik bir müsahibə də aldım. Həmin müsahibə aşağıdakıdır:
Əli Hüseynoğlu:—Arif bəy, öncə özünüzü tanıtmanızı istərdim.
Ozan Arif: — Sizi telefonda tanımışdım. Burda yakından tanımaq, qucaqlaşmaq çox gözəl oldu. Siz özəlliklə fırsat bulsanız, qardaşım Elçibəyə salamımı söyləyin. Bilirəm, işi başından aşır.Qoy Ozan Arifin salamını almağada bir an ayırsın. Məni də söylədiyim dastanlar tanıdır.
Əli Hüseynoğlu: — Sizin söylədiyiniz dastanlar yazılmış bantlar (kasetlər) Azərbaycanda, eləcə də Sovetlər Birliyində yaşayan türk xalqları arasında geniş yayılmayıb. Ölkə qapalı olub. Sizin bantları gə tirmək mümkün olmayıb. Sizin səsinizi yeni-yeni eşidirik.
Ozan Arif: — Bantlarımın birində demişəm. 1949-da Girsun elinin Alcura qəzasının Hapu köyündə doğulmuşam. Soyadım Şirindir. Samsunda ilk və orta okulu oxudum. Ordu elinin Pərşəmbə qəzasında (əsgi ismi Vona) öyrətmən okulunu bitirdim. Doqquz sənə öyrətmənlik yapdım. Tələbəlikdən — ağlımız yetdiyi bir zamandan ixtilal savaşına uğraşdıq. Həyatımız içərisində türk millətçi davasına qoşulduq 12 Eylül bizi suçladı, qardaşlarımızı asdı. Beləcə yurt dışına getmək zorunda qaldıq. Orada da sakit durmadıq. Haqsız, ədalətsiz tutumu təlin edici, protesto edici fəaliyyətlərdə bulunduq. Bu işlərim məni orada da zor durumda buraxdı. Mən Almaniyanın Frankfurt şəhərində yaşayırdım. Brejnev Bona gələndə məni üç gün tutuqladılar. Qorxurdular Almaniyanın mərkəzi Bona gedib Brejnev əleyhinə protesto təşkil edərəm. Kə’nan Evrən Bona gələndə isə məni Frankfurtda beş gün tutuqladılar. Anladım ki, Brejnevlə Kənan Evrənin pək farkı yox! Soysuz. Mən bir dastan da yazmışdım:
Azərbaycan özbəöz müsülman türkdür olan
Əsas sənsən, əsas sən fitrəsi pozuq olan.
Bu dastan Azərbaycana gəldi çıxdımı?
Əli Hüseynoğlu: — Arif bəy, dinləmişik həmin dastanı.
Ozan Arif: — 1990-ın Ocağında soydaşlarımızın qanını Bakıda Sovet əsgərləri akıeanda Turqut Özal Amerikada “Onlar şiə, biz sünnüyük” söyləmişdi. Mən də bulafdan qızıb dastan yazdım. Həmin şe’rə görə mənə dörd il yarım həbs tələb etdilər. Brüsseldə Azərbaycandakı qətliamı protesto edən bir mitinq yapmışdıq. Onun kasetləri Azərbaycana gəldimi, bilmiyorum?
Əli Hüseynoğlu: — Arif bəy, Azərbaycanla, keçmiş Sovetlər birliyindəki türk xalqları ilə necə əlaqə qururdunuz?
Ozan Arif: — Bu çox zor iş idi. Almaniyanın Degendorf kasabasında Bakı qətliamını protesto edən bir azərbaycanlı çocuq Almaniya hökumətindən sığınacaq istəmişdi. Onun cibindən bir kaset çıxmışdı. O bu kaseti Azadlıq radiostansiyasında yayınlatmaq üçün gətiribmiş. Kasetdə mənə ithaf edilmiş bir şe’rə rastladım. Şe’ri İsgəndər Coşğun adlı bir şair yazıb. Şe’ri incələdim, şairin yaşı altmışı keçib. Kəndisinin əskidən kommunist olduğunu, perestroyka təranələri yazdığını söyləyir. İndi isə Moskvanı qızıl bayquş adlandırır. Deyir ki, məni gəncliyimdə qandırdılar, aldatdılar, indi anladım.
Özbəkistanda Məhəmməd Salehi tanıyıram. İyi arkadaşımızdı. Özbəkistanın rəisi cumhurudur, nədir?! Onun danışmanı bir arkadaşım var: Ənvər Altaylı. O məni Özbəkistana də’vət etdi. Mən dedim: “Politbüroya, bilməm nəyə hizmət etmiş, Qızıl Orduya uşaqlıq yapmış insanların də’vətinə gəlməm.
Nə zaman mənim anlayışımda bir adam hakimiyyətə gələr — onda gedərim. Bir yavan əkməyini yeyərim. İllah, orda məni bilməm nəyə boğmanıza gərək yox! Bir su olsun, bir şey olsun, bizim qardaşlarımızın olsun. Bu gün politbüroya hizmət edənlərin, Qızıl Orduya uşaqlıq yapanların çağırışıyla getsəm, yarın qardaşlarımız hakimiyyətə gələndə mən oraya nə üzlə gedərəm?!
Azərbaycan isə başqa məsələ! İnşallah gələn mövsüm gələcəm, oraya. Mənim Elçibəy ağam gəlmiş orda hakimiyyətə. Mən niyə gəlməyim oraya?! Toprağa ayaq basdımmı hüzur hiss edərəm.
Özbəkistan, Türkmənistan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Tatarıstan Azərbaycana yardımçı olurmu?
Əli Hüseynoğlu: — Hökumət səviyyəsində elə bir dəstək hiss etməmişəm. Xalqın dəstəyinə isə öz hökumətləri əngəl olur. Onların özlərinin hələ tam azad olmaları gərək. Azərbaycan buna can atır. Arif bəy, Sizi nədə suçlayıb vətəndən didərgin salıblar?
Ozan Arif:—12 Eylül ixtilalında Türkiyəni tərk etmək zorunda qaldım. 10—11 il dışda yaşadım. 1991-ci ildə vətənə dönmüşdüm. Onuncu ayın beşində yenidən qaçdım.
Məni suçladıqları şey çox çirkindi! Məni yurtdışında türk dövləti əleyhinə fəaliyyətdə bulunmada suçladılar. Türk dövlətinə, rəisi-cumhuruna, orduya həqarət etmədə suçladılar. Halbuki mən iki laf etsəm birində vətən deyərəm, birində türklük, islamçılıq deyərəm. Mənim ittihamımda “vətənə, millətə bağlılığı çox zəif olan” deyə yazılıb. Mən də onlara dedim: “Bunu mana söyləyənin kaç qram vətən sevgisi var?! Dartsaq mənimkinin yanında nə gəlir? Bunlar çox zoruma gedən şeylər. Türkiyəyə sevdalanmış, vətəna sevdalanmış bir insana zor.
1980-ci ildə ixtilal oldu. Onun akabindeki (arxasındaı – Ə.Ş) əsgəri idarə məni suçladı. Onlardan da hökuməti Özal aldı. Yenə vəziyyət dəyişmədi. 11 il davam etdi.
Əli Hüseynoğlu: — Arif bəy, Sizi çox yormayaq. Hələ qarşıda çox döyüşləriniz var.
Ozan Arif : — Əstafurullah! Mən çox şərəf duydum. Allah razı olsun. Sizi telefonda tanımışdıq. Burada qucaqlaşmaq, görüşmək çox gözəl oldu. Azərbaycan gənclərinin həpsini qucaqlayıram, həpsini öpürəm. Onlara öylə də söyləyin. Onlara başqa nə deyim, Vallah. Həpsilə həsrətlə qovuşacağım günləri gözləyirəm.
Görüşün sonunda Ozan Arifə Azərbaycan Respublikasının kiçik bayrağını və Xalq Cəbhəsinin emblemi olan döş nişanını bağışladıq.
Ozan Arif tə’qiblərə sazı, sözü ilə cavab verib. Mahnılarının birində deyir:
Haqqımda istenilen cəza çok menim.
İpe de çekselər, korkum yok menim.
Allaha çok şükür, alnım ak menim.
Bekleyin, sebr edin, durun! Bilinir.
Men Arifem, baba bildim dövleti.
Menim işim oyandırmaq milleti.
Söylədiyim dastanların qiymeti
Bu gün bilinmezse, yarın bilinir.
“Damarda qanım qurban, şerefim, şanım qurban, dövlete canım qurban!” deyən Ozanın tənqid hədəfi “rüşvət istəyən, kəndə yol çəkmək əvəzinə özünə büst qoyduran, xalqın dərisini soyan, həmin parayla həccə gedən, orda Zəmzəm suyu içib, geri dönəndə viski içənlər”, “küplərini dolduranlar”dır. Bu cür ortada yeyib kənarda gəzənlərə müraciətlə deyir:
Anarşist çıkdı birde,
Onlarla girdim derde.
Üstelik hepislerde
Azmı kan kustum, babo?!
Tarixən həmişə belə olub. Xalqın zəlilləşməsi hesabına var-dövlət qazananlar, xoş güzəran quranlar millətin dar günündə gizlənir, ara sakitləşəndə yenidən meydana çıxaraq bu yolda canından keçməyə hazır olanları suçlandırırlar. Vətən, millət yolunda canından keçənləri, yadlar bir yana, yaxınları, doğmaları da qınayırlar. Bu bitməz bəşəri faciəni Ozan Arif anasının dilindən söylədiyi “Bitsin bu hasrat” mahnısında belə söyləyir:
Vatanı, milləti satanlar döndü.
Asgarlara bela qurşun atanlar döndü.
Baban da kadara küsüb ağlayır.
Oğul, ne deyişdi, şartmı düzeldi?
Millftin çekdiyi dertmi düzeldi?
Stni sürdültr dt, yurtmu düztldi?
Bu bədbin əhval-ruhiyyəyə Ozan “Men yene döneceyim!” adlı mübariz, döyüş ruhlu mahnısıyla cavab verir. Arif nə qədər nikbin, döyüşkən ruhlu olsa da, vətən həsrəti onu sıxır. İçindəki bu ağrını, acını gizlədə bilmir. Mahnıları ilə Koroğlu tə’siri bağışlayan Ozan Arif vətəndən söz açanda sevgisinə çatmaq üçün ağlayıb sızlayan Kərəmi, Abbas Tufarqanlını, Qəribi yada salır.“Vatan hasrati” mahnısında deyir:
Vatandaki bayramlar, gözel olur, xas olur.
Kürbet elde bayramlar bayram deyil, yas olur.
... Arif, Arif bu hasratin yoxdur alacı,
Ana, baba, qardaş, bir yanda bacı.
Birinin hasrati, birinden acı.
Lakin en acısı, en acısı vatan hasratı.
Ozan Arifin mahnılarında türk xalqlarının dərdi Vətən dərdindən ayrılmazdır. Onun mahnıları yazılmış kasetlər türklərin bu gününə tuşlanmış bir güzgüdür. Bunu aşağıdakı misralardan aydın görmək olar:
Kerkük, Musul, Kafkas, Kırım bir sürü,
Saysam bitmez, esir şimdi her biri.
Esir türkün kolundakı zinciri,
Qırmayı da nasip eyle, ya Rabbi.
deyə tanrıya üz tutan Ozanın duası qəbul olundu.
Bağırsam Kerkükden sesim duyulur,
Yene uzanmıyor elim, ya Rabbi.
misraları yazılandan 5—6 il sonra Sovetlər Birliyi dağıldı. 5 müstəqil türk dövləti yarandı. Tatarların, başqırdların, qaqouzların, sakaların, çuvaşların və b. hüquqları genişləndi. Krım türklərinə öz ulu yurdlarına dönməyə izn verildi.
Türk xalqlarının haqqını tapdayanlara Ozan Arif necə qəzəblə bağırırsa, bu yolda ömür xərcləyənləri də öyməkdən çəkinmir. Kıbrısa həsr etdiyi mahnıda bunu aydın görmək olur. Gah...
Duyğularım hislerim, hüdutları aşdı gel!
Bu safar də ürəyim Kıbrıs üçün coşdu gəl!
deyərək məsləkdaşlarını səslədikdən sonra
Kıbrıs menim üçün namusdur, ardır.
Namusuma göz dikmişlər, duyarım.
Göz dikenin gözlerini oyarım
— deyə haykırır. Dünən üzə çıxan Xorvatiyanın, Sloveniyanın BMT tərəfindən tanınması, Kıbrısın hələ tanınmaması ikili standart tətbiq edilməsinin səbəbini “xaçlı ruhu”nda görən Ozan nikbin bir ruhla deyir:
Allah ömür versin Rauf Denktaşa,
O, hər kesle tek-tek çıkıyor başa!
Daim türk xalqlarının azadlığı, xoşbəxtliyi uğrunda döyüşən, buna görə başı həmişə qeylü-qalda olan Ozan Arif Sovetlər Birliyi dağılandan sonra da arzusunda olduğu məmləkətləri gəzə bilmədi. Ancaq oralara mahnıları ilə xəyali bir səyahətə çıxaraq oxuyudu:
Ağlayan Turandır, başqa bir Vatan
Bulmasam, ölürsem ona yanarım!
... Keçilirmi Naxçıvanı görmeden
Naxçıvanda bir çay içib durmadan
Bakıdayım, şaşıyorum şu anda.
Bakıda düyümü çözer kibiyim,
Sanki, İstanbulda gezer kibiyim,
Bakıyı oxşayan Xazar kibiyim,
Qabarıyor, şaşıyorum şu anda.
Aşqabadı, Buxaranı, Səmərqəndi, özbək elini xəyalən dolaşan, Amudərya olub Aral gölünə dolan Ozan Arif qırğız küsməsin deyə Bişkekə yollanır. Tanrı dağlarından əsən rüzgar Ozanı tatlı-tatlı üşüdür. Yesidə — Əhməd Yəsəvini ziyarət edib. Almaatıdan, Xorasandan, Doğu Türküstandan dönəndən sonra Batı Trakyaya üz tutur, Krıma, Mosula, Kərkükə tək-tək “ay, ulduz döşüyor”.
Onun əksər mahnılarında bir çılğınlıq, bağırtı, üsyan olduğu halda bu mahnıda bir həzinlik, bir kövrəklik var.
Ozan Arif nikbin, genişürəkli sənətçidir. Vaxtilə ona turançı, faşist deyib tə’qib edənlərin, “qurd leşində köpək olan savçıların, hakim dedikləri zalım avçuların”, Turana öndə getdiklərini, özlərini hər yerdə turançı kimi göstərmələrini görəndə uşaq kimi sevinir. Onu düşündürən şan-şöhrət, ad-san deyil. İdeyasının gerçəkləşməsidir. Bu da baş verir.
Son illərdə Qarabağla bağlı onlarla şe’r, mahnı yazılıb. Bunların içərisində Ozan Arifin “Ya Qarabağ, ya ölüm” şe’ri döyüşkən ruhu, tarixə ayıq qiyməti ilə seçilir. Şe’ri Ozan Arifin dilindən eşidən hər bir türk Qarabağ dərdini öz dərdi bilir. Bunun bir səbəbi də müəllifin şe’rlərini yüksək həyəcanla söyləmək bacarığıdır. Aşağıda “Ya Qarabağ, ya ölüm!” şerindən bəzi bəndləri veririk:
Dünya duysun bu ses türkün səsidi.
Peyğəmbərin öldüyü nəcib irqin səsidi.
Bu səs Azərbaycanın, bu səs türkün səsidi.
Bu erməni tak etdi canımıza tak artık.
Ya Qarabağ, ya ölüm! Başka yoluyok artık.
Qarabağda kan var, kan. Ağlıyor Azərbaycan.
Qarabağda karalar bağlıyor Azərbaycan.
Kanlar kanı əritdi çağlıyor Azərbaycan.
Vəhşət bu, vəhşət dünya! Dön başını bak artık.
Ya Qarabağ, ya ölüm! Başka yolu yok artık.
Erməni vampir kimi kanımızı içəcək.
Sonra bir atəşkəslə acımızmı keçəcək?!
Bu rüzgarı əkənlər fırtınayı biçəcək.
OzanArif diyor ki, yaydan çıktıok artık.
Ya Qarabağ, ya ölüm! Başka you yok artık.
İndiyədək əlimizə Ozan Arifin 10 kaseti gəlib çatıb. Bunlar göstərir ki, Ozan Arif həm şairdir, həm bəstəçi, həm müğənnidir, həm aktyor. Bütün bunları özündə birləşdirdiyinə görə də “Ozan” təxəllüsü sanki onun boyuna biçilib.
Ozan Arif çox kövrək, saf qəlbli, insansevər və xoşgörülü bir şəxsdir. Onun üsyankarlığı, döyüşkənliyi haqsızlığa qarşıdır. Harada, nə vaxt türklərin haqqı tapdanırsa, onda susa bilmir. Səbəbini də “susmayacağam” adlandırdığı kasetdə belə izah edir: “Zira haqsızlıq qarşısında susan dil — şeytan dil idi. Onun üçün susmam. Anadan olmuşam, babadan olmuşam. Hepsinden beter, her şeyden eziz bildiyim Vatandan olmuşam. Haqsızlıq qarşısında susub xasiyyətimden dönmək istemirem. Susmam! Susmadım! Susmayacağam!!!
Mazlumları sevərem, zalımları döyerim,
Döyəmmesem söyelim!
Susmam, susmam, susmam men!
Budur Ozan Arifin şüarı.
Çap olundu: Əli Şamil. Tanıdığım insanlar. I kitab. “Sumqayıt” nəşriyyatı, 2000, səh. 38-49
|
